อัญมณีพ้องนามไม่พ้องรูป "สตาร์บุษราคัม"

 
     "เหมือนที่ชื่อแต่ต่างที่รูปลักษณ์" เป็นวาทะย้อนแย้งในต้นบท อย่าพึ่งงงนะครับ ผมกำลังเกริ่นเข้าเรื่องของอัญมณีที่ชื่อเดียวกัน ทว่ากายภาพแตกต่างกันอย่างมาก นั้นก็คือสตาร์บุษราคัมที่มีอยู่กันสองแบบ จากสองแหล่งกำเนิดทางธรณี เปรียบคล้ายกับมนุษย์ต่างเผ่าพันธุ์ ที่รหัสพันธุกรรมแตกต่างกัน จากภาพปกบทความด้านบนเราเห็นรูปภาพพลอยสตาร์หรือพลอยสาแหรกอยู่สองลักษณะ ภาพซ้ายสีพลอยเข้มมีแสงสตาร์สีเหลืองวาว คือพลอยสตาร์บุษราคัมจากแหล่งหินภูเขาไฟ (หินบะซอลต์)  ส่วนทางขวาภาพพลอยสีเหลืองจาง พร้อมแสงสตาร์สีขาว นั้นคือพลอยสตาร์บุษราคัมจากแหล่งหินแปร

     อะไรที่ทำให้พลอยคอรันดัมทั้งสองเกิดความแตกต่าง ?

     เราวิเคราะห์ปัจจัยที่ทำให้การแสดงสีพลอย (Body Colour) และลักษณะแสงสตาร์ (Star Ray) ของพลอยทั้งสองเกิดความแตกต่าง เราแยกแยะตามแหล่งกำเนิดได้ดังนี้
                  เป็นพลอยที่พบอยู่ในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ไทย กัมพูชา เวียตนามใต้ ตัวพลอย (ฺBody Colour) มีสีน้ำตาลทองถึงน้ำตาลเข้ม สีพลอยเกิดจากธาตุเหล็ก (Fe) ที่มีอย่างอุดมสมบูรณ์ในแหล่งหินบะซอลต์เข้าไปเจือในเนื้อพลอยคอรันดัม (เกิดการแลกเปลี่ยนประจุไฟฟ้าของอะตอมธาตุทำให้ตัวพลอยแสดงแสงสีเหลือง) แสงสตาร์หรือสาแหรกมีสีเหลืองทองตัดกับฉากหลังสีเข้มทำให้สตาร์ดูคมชัด (Contrast) จึงได้ฉายาว่า "สตาร์สีทอง" ขาสตาร์หกแฉกมีความวาวคล้ายโลหะ (Metalic) นั้นเกิดจากเส้นเข็มของแร่เฮมาไตท์ที่ลักษณะแบนสะท้อนแสงได้เรียงตัวอย่างมีระเบียบภายในโครงสร้างผลึกคอรันดัมทรงหกเหลี่ยม (Hexagonal) สีพลอยเกิดจากธาตุเหล็กมีความเสถียร คงที่ไม่เปลี่ยนแปลง

             เป็นพลอยที่พบอยู่ในเมียนมาร์ และศรีลังกา ซึ่งเป็นพื้นที่ผ่านแรงบดอัดทางธรณีจนเกิดหินแปรชนิดต่างๆ รวมไปถีงหินอ่อน พลอยที่กำเนิดในชั้นหินนี้ค่อนข้างปลอดจากธาตุเหล็ก เพราะถูกห่อหุ้มด้วยชั้นหินอ่อน ดังนั้นสีเหลืองจางๆของตัวพลอยเกิดจากการเรียงตัวของอะตอมภายในก้อนผลึกคอรันดัมที่ไม่สมบูรณ์ เกิดรอยโหว่ของอะตอม เมื่อสะท้อนแสงธรรมชาติทำให้เราเห็นสีเหลืองอ่อนๆ (Pastel) เราเรียกการแสดงสีลักษณะนี้ว่า "Colour Center" แสงสตาร์นั้้นมีสีขาวหรือสีเงิน จึงทำให้ดูกลืนๆไปกับฉากหลังสีอ่อนของตัวพลอย แสงสตาร์มีความวาวแบบแพรไหม (Silky) นั่นเกิดจากการเรียงตัวของเส้นไหมแร่รูไทล์ (Rutile Silks) อย่างเป็นระเบียบอยู่ภายในโครงสร้างผลึกคอรันดัมลักษณะหกเหลี่ยม (Hexagonal) เส้นไหมเหล่านี้มีความเล็กละเอียดมาก สีเหลืองของตัวพลอยแบบ Colour Center นั้นอาจแปรผันไปตามสภาพแวดล้อม คือสามารถจางลงไปเมื่อกระทบแสงธรรมชาติและความร้อนเป็นเวลานาน การผันแปรของสีในลักษณะดังกล่าวเราเรียกว่า "Photo Sensitive" มักเกิดกับพลอยที่มีกลไกการแสดงสีแบบ Colour Center การแก้ไขสามารถทำได้ด้วยการฉายรังสี (Iradiation) ให้สีเข้มขึ้น แต่ผลลัพธ์ไม่ถาวร ควรระวังหลีกเลียงแสงจ้าและอุณหภูมิที่สูง
     นี่เป็นปกิณกะสาระเชิงลึกของพลอยสตารแซฟไฟร์ประเภทหนึ่งที่เราพบได้ไม่บ่อยนัก เนื่องจากเป็นอัญมณีที่จัดว่าเป็น Rare Item ทั้งคู่

ศิริวัฒน์ เจียมอนุสรณ์ (FGA)
5 มิถุนายน 2564