ไทม์ไลน์แห่งเหลี่ยมเพชร

     
     เพชรเป็นอัญมณีที่เก่าแก่ที่มีประวัติการนำมาใช้สอยอย่างยาวนาน ลักษณะก้อนเพชรหรือผลึกเพชรที่สมบูรณ์นั้นรูปร่างคล้ายกระสวยที่มีแปดเหลี่ยม เหมือนกับปิรามิดสองอันประกบกัน (Octahedral) ยิ่งกว่านั้นยังเป็นรัตนชาติที่มีความแข็งสูงที่สุด เพชรถูกพบครั้งแรกในอินเดีย มีหลักฐานการใช้เพชรมาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 6  เหมืองเก่าแก่ที่สุดคือ "โกลคอนด้า" ซึ่งเป็นแหล่งเพชรเพียงแหล่งเดียวในยุคสมัยนั้น ต่อมาในยุคกลางพ่อค้าชาวยุโรปได้นำเพชรจากอินเดียเข้าสู่ยูโรป ทำให้เพชรเป็นที่รู้จักในหมู่ชาวตะวันตก  นับแต่โบราณมาจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 14 นั้นในอินเดียยังมีความเชื่อกันว่าเพชรเป็นของศักดิ์สิทธิ์ที่นำมาใช้สำหรับประดับเทวสถานและเทวรูปเท่านั้น โดยนำเพชรมาใช้ตามลักษณะธรรมชาติ อาจขัดเงาบ้างเพื่อให้สะท้อนแสง  รูปร่างจึงเป็นทรงยอดแหลมคล้ายยอดปิรามิด (Poit Cut)  แม้ว่าชาวยุโรปจะนำไปดัดแปลงวิธีขัดเงาและเพิ่มเหลี่ยมให้พิศดารแตกต่างออกไปบ้าง แต่เพชรก็ยังคงไว้ซึ่งรูปทรงของธรรมชาติ      ถัดต่อมาในศตวรรษที่ 15 มีการเรียนรู้ในการใช้ผงเพชรในการขัดเงาเพชร ทำให้สามารถเจียรนัยเพชรให้มีผิวเรียบและเป็นเงาสะท้อนแสงได้ดี  นิยมขัดหน้าเพชรให้แบนราบมีผิวเรียบคล้ายกระจกเงาเพื่อเน้นการสะท้อนแสงเป็นหลัก  บริเวณขอบเพชรอาจมีเหลี่ยมขั้นบันได (Step Cut) เพียงเล็กน้อย เป็นรูปแบบเรียบง่ายไม่ค่อยมีมิติ รูปทรงอย่างนี้เรียกกันว่า "Image Cut" หรือทรงเหลี่ยมบานกระจก      มาถึงศตวรรษที่ 16 เริ่มรู้จักกรรมวิธีการตัดเพชรให้แยกออกจากกัน  ก้อนเพชรถูกแยกออกเป็นสองส่วนจากฐานตรงกลาง แต่ละส่วนถูกนำไปเจียรนัยเป็นทรงโดม บนหลังโดมนั้นมีเหลี่ยมตาราง ส่วนฐานนั้นแบนราบ  เราเรียกว่า "Rose Cut"      รูปแบบการเจียรนัยของศตวรรษที่ 15-16 นั้นถูกเหมาจัดให้อยู่ในนิยามของกลุ่ม"Rose Cut" ทั้งสิ้น เพราะเพชรมีลักษณะราบแบนอยู่ด้านหนึ่ง เรียกตามภาษาไทยว่า "เพชรซีก" (ดังนั้นแล้ว Image Cut ก็จัดเป็นชนิดย่อยของ Rose Cut นะครับ)
     กลางศตวรรษที่ 17 เริ่มมีการนำเพชรทั้งก้อนมาเจียรนัยโดยไม่หั่นแบ่งครึ่ง รูปทรงเพชรจึงสอดคล้องกับก้อนผลึกที่ได้มาจากเหมือง โดยการตัดเพียงยอดแหลมด้านหน้าออกไป ลบมุมแหลมที่ฐานทั้งสี่ (ให้โค้งมน) แล้วเจียรนัยเหลี่ยมทั้งด้านหน้าและด้านก้นเพชร ถือเป็นกำเนิดเพชรลูกขึ้นครั้งแรก (เพชรที่ไม่มีซีกแบน หรือฐานที่แบน)  เพชรเหลี่ยมใหม่นี้มีสัณฐานใกล้เคียงก้อนเพชรจากเหมืองถูกตั้งชื่อว่า "Old Mine Cut Diamond" 
     ภาพด้านบน (#4) แสดงรูปทรงการเจียรนัย"Old Mine Cut Diamond" ซึ่งเป็นการปฏิรูปจากการเจียรนัยเพชรเพียงหน้าเดียว (เพชรซีก) มาเป็นการเจียรนัยสองหน้า (เพชรลูก) เป็นครั้งแรก  พึงสังเกตว่าเหลี่ยมของเพชรเริ่มมีลักษณะเป็นแฉกรัศมีออกจากศูนย์กลาง (Brilliant Cut/เหลี่ยมเกสร)
     หลังจากนั้นไม่นาน"Old Mine Cut Diamond" ที่มีรูปหน้าสี่เหลี่ยมมนคล้ายหมอน ก็ถูกดัดแปลงให้เป็นทรงกลมในที่สุด แล้วตั้งชื่อใหม่ว่า "Old European Cut"  กล่าวคือรูปทรงทั้งสองแบบถือกำเนิดในระยะเวลาไล่เลี่ยกัน  รูปทรงทั้งสองแตกต่างกันตรงที่อันหนึ่งมีหน้าเพชรเป็นสี่เหลี่ยมมน ส่วนอีกอันหนึ่งมีหน้าทรงกลม นอกนั้นก็ละม้ายกันเกือบหมด ซึ่งก็รวมไปถึงเหลี่ยมที่ก้นเพชร (เหลียมที่ดูคล้ายปลายแหลมถูกเฉือนทิ้ง หรือที่คนไทยเรียก"เพชรก้นตัด")      เวลาต่อมาในปี 1900 ก็ได้กำเนิดเพชรทรง "Modern Round Brilliant Cut" ขึ้นมาโดยการใช้ "Old Mine Cut Diamond" เป็นต้นแบบ โดยการปรับระดับหน้าเพชรที่ยกสูงให้ลดต่ำลง พร้อมกับปรับก้นเพชรให้ตื้นขึ้นมา จึงมีผลให้เหลี่ยมหน้าเพชรแคบลง(ผอมบางลง) และไม่เจียรนัยเหลี่ยมตัดที่ปลายก้นเพชร (ดูภาพเปรียบเทียบด้านล่าง/Credit Bitani.com)      นับตั้งแต่กำเนิด "Modern Round Brilliant Cut" ขึ้นมา เราก็ได้ยึดถือใช้ "Modern Round Brilliant Cut" เป็นแบบมาตรฐานในการเจียรนัยเพชรอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน  Tolkosky เป็นบุุคคลผู้วางพื้นฐานใช้สูตรคณิตศาสตร์มาคำนวณมุมองศาเหลี่ยมเพชร  พื้นฐานตรงนี้ถูกนำไปต่อยอดผนวกกับองค์ความรู้ทางทฤษฎีแสง จนปัจจุบันนี้เราสามารถใช้โปรแกรมคอมมาช่วยในการออกแบบเหลี่ยมเพชร   "Modern Round Brilliant Cut" ถูกปรับประยุกต์แยกย่อยไปเป็นแบบต่างๆมากมาย  ไม่ว่าเหลี่ยม Hearth and Arrow Cut หรือ Bangkok Cut ก็ตาม ล้วนอิงบนพื้นฐานของ "Modern Round Brilliant Cut" ทั้งสิ้น  และต่างก็ใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์มาช่วยในการออกแบบและเจียรนัย
     นั่นคือเรื่องราวของก้อนแร่เพชรรูปทรงปิรามิดประกบกัน (Octahedral) ที่ได้ผ่านเส้นทางแห่งกาลเวลายาวมานานถึง 16 ศตวรรษ ผ่านการขัดเกลาเจียรนัยโดยช่างฝีมือในแต่ละยุคสมัย ผ่านรูปทรงหลากหลาย จนในที่สุดก็ตกผลึกกลายเป็นรูปแบบ "Brilliant Cut" อย่างสมบูรณ์แบบในปัจจุบัน อันเป็นทรงเหลี่ยมเจียรนัยที่ทำให้เพชรเปล่งประกายแห่งความงามได้ดีที่สุด

ศิริวัฒน์  เจียมอนุสรณ์
9 พฤษภาคม 2020