การเผาพลอยขั้นสูง

การเผาพลอบแบบขั้นสูง

(Advanced Heat Treatment)

การเผาแบบ Be /เผาด้วยปฎิกริยาแบริลเลี่ยม

     การเผาพลอยที่เป็นนววัตกรรมล่าสุด (Since2001) ที่ให้ผลลัพธ์น่าพอใจ สามารถแก้ไขปัญหาสีพลอยที่การเผาพลอยแบบดั้งเดิมไม่สามารถทำได้ กรรมวิธีการเผาแบบ Be นี้เป็นประเด็นสำคัญที่ผมต้องกล่าวถึงในรายละเอียดมากเป็นพิเศษ เพราะมีคนจำนวนมากที่ไม่รู้ไม่เข้าใจ หรือรู้อย่างผิดๆเกี่ยวกับการใช้แร่แบริลเลี่ยมมาเป็นตัวเร่งปฏิกริยาในการเผาพลอย  การได้รับข้อมูลที่ไม่ตรงความเป็นจริง หรือข้อมูลที่จงใจบิดเบือนจากความเป็นจริงโดยกลุ่มนักวิชาการต่างชาติ ล้วนทำให้ประเทศไทยเราสูญเสียโอกาสทางการค้า

     Be (Beryllium)คือแร่ชนิดหนึ่งที่เราเติมลงไปในเบ้าเผาพลอย  เพื่อให้เป็นตัวช่วยเร่งปฏิกิริยา(Cathalyst) ในการเผาพลอย เพื่อให้วิวัฒนาการของสีพลอยเกิดได้รวดเร็วขึ้นและมีความสมบูรณ์ขึ้นกว่ากรรมวิธีแบบเดิมๆ  ซึ่งถือเป็นเทคโนโลยี่แห่งภูมิปัญญาท้องถิ่น  และ Beทำหน้าที่เป็นตัว “Stabilizer” ให้สีพลอยคงสภาพอยู่ถาวร

     Be เป็นธาตุชนิดหนึ่งที่พบในธรรมชาติ  เป็นองค์ประกอบในพลอย ”Chrysoberyl“ หรือที่เราเรียกว่าพลอยไพฑูรย์  พลอยนี้สามารถพบได้ในแหล่งที่เราขุดพบพลอยประเภทคอรันดัมอีกด้วย เพราะในธรรมชาติแร่ธาตุต่างๆเกิดอยู่ปะปนกันอยู่ใต้เปลือกโลก  ตัวแร่ Be บริสุทธิ์นั้นปราศจากสี  เมื่อบดละเอียดเรานำมาใช้เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในการปรับคุณภาพพลอยด้วยความร้อน โดยมันจะไปดึงศักยภาพในการแสดงสีของพลอยออกมาให้ปรากฏชัดเจนได้มากกว่าการเผาพลอยแบบปรกติธรรมดา  ซึ่งแร่หรือธาตุ Be นี้โดยตัวมันเองก็ไม่มีสีสันแต่อย่างใด และมันไม่ใช่สีย้อมตามที่มีการกล่าวอ้าง

(#1)ผลีกแร่/พลอย  Chrysoberyl  อัญมณีธรรมชาติชนิดหนึ่ง

 (#2)ภาพด้านล่างคือผงแร่ Berylium ที่บริสุทธิ์ไม่มีสีและไม่ใช่สารให้สี มันมีบทบาทในการเร่งปฏิกริยา(Cathalyse)ในธาตุผ่านที่ต้องมีอยู่แล้วในตัวพลอยให้แสดงสีออกมา และช่วยให้สีนั้นคงสภาพอยู่อย่างถาวร (Stabilizer)

 
 ผงแร่  Be นี่เองที่ถูกกล่าวหาจากสถาบันต่างประเทศบางสำนัก  ว่าเป็นตัวผู้ร้ายเป็นกรรมวิธีย้อมสีพลอยแบบหนึ่ง โดยกำหนดคำนิยามเอาไว้ว่า”การย้อมแบบทั้งก้อน” หรือ “ย้อมผลึก” (Bulk Diffusion/Lattice Diffusion)   ชึ่งในความเป็นจริงหาได้เป็นอย่างที่กล่าวหาไม่ (แนะนำให้อ่านเพิ่มเติมในหนังสือ “TheQualityEthernal Ploy Thai”, by Pasphong Chinudompong)  ด้วยเหตุผลดังนี้

1.       Be ไม่มีสีใดๆ ไม่ใช่สารให้สี  แต่มันตัวช่วยเร่งปฏิกิริยาในขบวนการปรับคุณภาพสีพลอยด้วยความร้อน  มันเป็นเพียงผงแร่บริสุทธิ์ที่บดละเอียดของพลอยไพฑูรย์  และในธรรมชาติเราก็สามารถพบแร่พลอยไพฑูรย์ในแหล่งเดียวกับที่เราขุดพบแร่คอรันดัม (แซฟไฟร์ และทับทิม) ใต้เปลือกโลกแร่พลอยพวกนี้มาก็อยู่ใกล้ๆกัน  ปะปนกันไปไม่ใช่ลักษณะต่างแยกกันอยู่   Beสามารถเกิดร่วมอยู่กับแร่คอรันดัมได้ในธรรมชาติ   Beอาจเป็นผลึกคลิสตัลขนาดเล็กที่เข้าไปอยู่ในเนื้อคอรันดัมก็ได้ในลักษณะของมลทินธรรมชาติ(Inclusion)  หรือแม้กระทั่งไปอยู่ปนอย่างกลมกลืนภายในเนื้อพลอยคอรันดัมในฐานะของธาตุผ่าน (Trace element/ Transition element)  เคยมีการตรวจพบ Be ในตัวอย่างพลอยแซฟไฟร์ธรรมชาติที่ไม่ได้ผ่านการเผา  เช่นพลอยแซฟไฟร์ที่มาจากอาฟริกาตะวันออก (มาดากัสการ์) กับแซฟไฟร์ของเอเชียที่มาจากอ.เด่นชัย จังหวัดแพร่ และจากบ้านห้วยทราย สาธารณะรัฐประชาชนลาวเป็นต้น  ซึ่งตัวอย่างพลอยจากทั้งสองแหล่งล้วนเป็นเครื่องยืนยันได้ว่า ธาตุ Be นั้นไม่ใช่สิ่งแปลกปลอมสำหรับพลอยคอรันดัมในธรรมชาติแต่อย่างใดเลย  อนึ่ง Be ที่นักวิขาการต่างประเทศกล่าวถึงราวกับผู้ต้องหานั้น  มันมิใช่แร่ธาตุธรรมดาด้อยค่าแต่ทว่ามันมาจากพลอยมีค่า (Precious Stone)ที่นำมาบดและทำให้เป็นผงสีขาวบริสุทธิ์  เกรดดีที่สุดมีราคาจำหน่ายสูงถึงกิโลกรัมละ 700,000 บาท (เจ็ดแสนบาท)

2.       สีที่จะปรากฏขึ้นมาหลังผ่านขบวนการปรับปรุงคุณภาพโดยใช้ Be เป็นตัวเร่งปฏิกิริยานั้น  มันขึ้นอยู่กับเชื้อสีที่อยู่แล้วในเนื้อพลอยนั้น  ตัวอย่างเช่น พลอยสีเขียว(Green sapphire)และ สีเหลือง(Yellow sapphire)จำเป็นต้องมีธาตุ Fe  สีแดงอย่างทับทิมต้องมีเชื้อสีแดงจากธาตุ Cr และสีที่ได้จากกรรมวิธีนั้นมีความคงทนเสถียรแบบพลอยธรรมชาติ

(#3)ชาร์ทธาตุผ่านในพลอยที่แสดงสีของตนออกมา โดยมี Be เป็นตัวเร่งปฏิกริยาและทำให้คงสภาพ

     หากว่าพลอยนั้นไม่มีเชื้อสีอยู่เลย เวลาเผาเสร็จนำออกมาก็จะไม่มีสีใดๆ (Colorless) ซึ่งเราก็ได้พบบ่อยครั้ง และมีการทดสอบนำพลอยนั้นกลับเข้าไปเผาซ้ำอีกก็ได้ผลอย่างเดียวกัน  ผมกับเพื่อนผมที่เมืองจันท์ทำงานด้านเผาพลอยด้วย  Be โดยเฉพาะมาเป็นเวลานาน ได้ผ่านประสบการณ์มามากพอสมควร   งานลูกค้าที่มาว่าจ้างให้เผาพลอยไม่เคยมีปัญหาใดๆ  การใช้ธาตุ Be ในขบวนการเผาปรับปรุงคุณภาพพลอยนั้น  เราใช้ในปริมาณที่น้อยมาก  ในลักษณะว่าเราแตะผงแร่นี้ด้วยปลายช้อนอย่างบางเบา แล้วนำมาคลุกเคล้ากับเม็ดพลอยที่บรรจุอยู่เต็มในเบ้าใหญ่ก่อนส่งเข้าสู่เตา  อย่างเตาที่ผมกับเพื่อนทำงานกันอยู่ ผมใช้สัดส่วนแร่ Be เพียง 600 milligrams ต่อน้ำหนักพลอย ราวๆ 1,200,000 milligrams (คือพลอยหนัก 1.20 kilograms)

ในเมื่อมันไม่ใช่สีย้อมพลอยดังนั้น เวลานำพลอยใส่เบ้า  เราก็สามารถใส่พลอยสีอะไรก็ได้คละสีปนๆกันไปได้เลย  ไม่ต้องมาคอยแยกสี   เพราะว่าสีที่จะได้หลังการเผานั้นเกิดจากตัวของพลอยเอง  เชื้อพลอยแต่เดิมเป็นอย่างไรเผาออกมาก็ได้สีธรรมชาติของพลอยนั้น  เวลากู้พลอยออกจากเตาเราก็จะเห็นพลอยคละสีกันตามเชื้อสีของตน  ดังนั้นมันชัดเจนแล้วว่ามันไม่ใช่การย้อมสี

 (#4) รูปการใส่ก้อนพลอยคละสีปนกันในเบ้าเดียวกัน

     พวกนักวิชาการที่หมกมุ่นอยู่กับตำรา  นักทฤษฎีเหล่านั้นที่ไม่เคยแม้แต่ลงมือแม้แต่ทำการเผาพลอยด้วยตนเอง  ดังนั้นจึงไม่แปลกอะไรที่เขาย่อมไม่รู้ไม่เข้าใจในมิติของการลงมือทำหรือว่า”ภาคปฏิบัติ”  การไม่รู้จริงมีผลให้พวกเขาใช้มโนภาพตั้งทฤษฎีขึ้นมาคัดค้านต่างๆนาๆ  ผมเผยแพร่บทความเกี่ยวกับอัญมณีในเว็บไซต์อยู่เนืองๆ และเว็บไซต์ของผมเป็นเว็บไซต์สองภาษาครับ แต่บทความนี้หัวข้อนี้ผมจะไม่แปลให้เป็นภาษาอังกฤษ เพราะว่าไม่ต้องการไป Debate ขัดแย้งกับพวกเขาเหล่านั้น  พวกฝรั่งปากว่าตาขยิบทั้งหลายเหล่านี้  พวกนี้คอยเขียนบทความบิดเบือนมาโจมตีพลอยไทย  พอพลอยไทยราคาตกก็รีบเข้ามากว้านซื้อเอาไป  ถ้าเราลองสังเกตให้ดีๆ  แม้ทุกวันนี้ก็ยังเข้ามาซื้ออย่างต่อเนื่องไม่เคยหยุด  ซื้อไปแล้วก็ไม่เคยว่าไม่เคยบ่น และก็ไม่เคยส่งสินค้ามาคืนอีกด้วย  ถ้าคุณภาพไม่ดี  ใช้แล้วสีมันจางสีมันตกจริงป่านนี้มันคงทยอยคืนสินค้ามาแล้ว  มันน่าคิดไหมล่ะ  คนไทยตาสว่างกันได้แล้วครับ  อย่ามัวให้ฝรั่งมันมาหลอกต่อไปอีกเลยครับจงมั่นใจว่าการใช้ แร่ Be มาปรับสภาพพลอยนั้นให้ผลลัพธ์ที่มีคุณภาพและมีความเสถียร  สีพลอยคงทนถาวรตลอดชีพตลอดกาลเช่นเดียวกับในธรรมชาติทุกประการ

3.       เนื่องจากการใช้ Be ในปริมาณเพียงเล็กน้อยการตรวจหาสาร Be ในทางแล็ปนั้นก็พบในสัดส่วนปริมาณที่น้อยเสียจนไม่มีความสลักสำคัญเลยกล่าวคือพบเพียงหนึ่งของล้านส่วนเท่านั้น  ซึ่งก็ไม่แปลกใจถ้าเจ้าเครื่องมือชื่อว่า LIBS ที่สร้างขึ้นมาเฉพาะเจาะจงเพื่อการตรวจจับธาตุเบริลเลี่ยมนั้น  บางครั้งก็จับการปรากฏของธาตุBe ไม่ได้(Undetectable) ทั้งๆที่พลอยเม็ดนั้นได้ผ่านการปรับปรุงด้วยBeมาแล้วด้วย  มันยังก็ไม่ยอมจบเพียงแค่นั้น ห้องแล็ปต่างประเทศนั้นก็อุตส่าห์ดำเนินการตรวจต่อไปอีก   โดยนำไปตรวจด้วยเครื่องมือ LA-ICP-MS ที่สามารถหาค่าได้ละเอียดถึงระดับหนึ่งในพันล้านส่วนเลยทีเดียว  เครื่องหมายคำถามมากมายเลยเข้ามาในสมองผม  คำถามก็คือ “ทำเพื่ออะไร???”  หากมันไม่ใช่เป็นการจ้องหาเรื่อง

     อนึ่งขบวนการตรวจหาสาร Be นั้นจำเป็นต้องเจาะเนื้อพลอยเพื่อนำไปตรวจ  คือต้องยิง Laser (ND YAK) เข้าไปที่เนื้อพลอย  การเจาะพลอยด้วยเลเซอร์นั้นทำให้พลอยเป็นรูและเกิดรอยตำหนิลักษณะรอยไหม้(Abrasive Device) หากทำในพลอยที่เจียรนัยเสร็จแล้ว พลอยนั้นจะเกิดตำหนิทำให้ราคาก็ตกถึงแม้ว่าจะเลี่ยงไปเจาะที่บริเวณขอบพลอยหรือบริเวณที่เห็นไม่ชัดอย่างไรก็ตามเราก็ไม่สามารถหลีกเลี่ยงการเกิดรอยแผลบนตัวพลอยได้อยู่ดี ดังนั้นการตรวจพลอยควรทำตั้งแต่ยังอยู่ในสภาพก้อนพลอยที่ยังไม่ได้เจียรนัย  ห้องปฏิบัติยังคิดค่าใช้จ่ายในการตรวจ Be ในอัตราสูง  ค่าบริการอาจจะแพงกว่าราคาอัญมณีที่ส่งไปตรวจเสียอีก  อันที่จริงแล้วการตรวจมันก็ไม่มีความจำเป็นหรอกครับเพราะพลอยที่ปรับปรุงด้วยสาร Be นั้นมีคุณสมบัติของพลอยธรรมชาติทุกประการไม่ว่าความเสถียรของสีพลอยและความคงทน

4.       การทำ Be treatment จะได้ผลดีก็เฉพาะกับวัตถุดิบจากบางแหล่งเท่านั้น โดยพลอยนั้นต้องมี Fe (Iron) และ Mg (Magnesium) เป็นธาตุผ่าน  กล่าวคือเป็นพลอยที่กำเนิดในหินภูเขาไฟ (บะซอลท์) ยกตัวอย่างเช่นพลอยจากประเทศไทย  พลอยจากประเทศแทนซาเนียเป็นต้น  ซึ่งธาตุผ่าน Fe นี้ต้องมีในปริมาณพอเหมาะพอสมควรเท่านั้นต้องไม่มากหรือน้อยเกินไป  ถ้ามีน้อยไปเราไม่สามารถBooth สีให้เกิดชึ้นได้  แต่ถ้ามากเกินไปมันเผายากและใช้เวลานาน ซึ่งไม่คุ้มต่อการลงทุน  พลอยที่นำมาเผา ต้องเป็นพลอยเนื้อดีไม่แตกร้าวจึงจะสามารถทนความร้อนได้  เพราะว่าในขบวนการเราจำเป็นต้องใช้อุณหภูมิสูง

       อนึ่งหากเป็นการย้อมสีจริงอย่างที่นักวิชาการต่างชาติกล่าวอ้างแล้ว การย้อมสี (ดิฟฟิวชั่น) มันต้องทำได้กับพลอยที่มาจากทุกแหล่งโดยปราศจากข้อยกเว้นหรือข้อจำกัดใดๆ  และนี่เป็นเหตุผลที่ไม่อาจแย้งได้

5.       การเปลี่ยนสีจากพลอยเขียวส่อง(Green Sapphire)  ให้เป็นสีเหลืองบุษราคัม (Yellow Sapphire) สามารถกระทำได้ด้วยการใช้ธาตุ Be เป็นตัวช่วยเร่งปฏิกิริยา เพราะพลอยทั้งสองชนิดมี Fe เป็นธาตุผ่านที่เหมือนกัน  หรือว่ามีธาตุผ่านที่ร่วมกันนั่นเอง (อ่านเพิ่มเติมในบทความ “สีสันอัญมณี”) ยิ่งกว่านั้นในทิศทางที่ย้อนกลับ  พลอยบุษราคัมที่เกิดจากเขียวส่องที่เผาด้วย Beแล้วนั้น   เรายังสามารถทำมันให้กลับไปที่สีเขียวอย่างเดิมได้ด้วยความร้อนเป็นตัวช่วยจัดการ  ซึ่งเป็นภูมิปัญญาของช่างเผาพลอยชาวไทยการที่ทำให้กลับไปกลับมาได้ (Treatment back & fort) ตรงนี้เองที่เป็นเหตุผลยืนยันที่หนักแน่นว่ามันไม่ใช่การย้อมสีแบบ Diffusion ตามที่นักทฤษฎีวิชาการทั้งหลายเข้าใจ  เพราะถ้าเป็นการย้อมสีหรือซ่านสีจริงๆแล้วมันก็ไม่สามารถทำให้ถอยกลับคืนสู่สีเดิมได้โดยเด็ดขาดครับ ประเด็นนี้ฝรั่งไม่รับรู้ หรือว่าจงใจที่จะไม่รับรู้ และยังคงดื้อดึงฝังหัวกับทฤษฎีของตนอีกต่อไป ท่านผู้อ่านโปรดพิจารณาดูเถอะครับ

 (#5)การเผาสามารถเปลี่ยนตำแหน่งสีพลอยระหว่างพลอยเขียวส่อง-บุษราคัม

     ในตอนเริ่มแรกที่ช่างทำพลอยชาวเมืองจันท์ได้ใช้ Be มาปรับปรุงคุณภาพพลอย  ผลลัพธ์ที่ได้นั้นประสบความสำเร็จเป็นที่น่าพอใจอย่างยิ่ง  พลอยที่ได้มีคุณภาพดี มีสีสันที่สวยงาม มีเนื้อพลอยที่มีความใสสะอาด ทำให้เป็นที่ต้องการของตลาดอัญมณีอย่างมาก และถูกจัดอันดับให้เป็นพลอยเกรดดีมีคุณภาพสูงในตลาดอัญมณีทำให้เราขายพลอยได้ราคาสูงสอดคล้องกับคุณสมบัติของพลอยนั้น  แต่ต่อมามีการโจมตีจากนักวิชาการจากห้องปฏิบัติการตรวจอัญมณีของสถาบันต่างประเทศแห่งหนึ่ง  สถาบันแห่งนี้ได้กล่าวหาว่าการปรับปรุงพลอยด้วยวิธีนี้คือ “กรรมวิธีซ่านสีพลอยแบบหนึ่ง” (ย้อมสีแบบหนึ่ง) ทำให้วงการอัญมณีเกิดสับสนและตื่นตระหนกกับรายงานดังกล่าว  ส่งผลให้พลอยที่ปรับปรุงคุณภาพด้วยธาตุ Be เกิดราคาตกต่ำอย่างมาก   ทั้งๆที่”การซ่านสีพลอย” ตามที่กล่าวหามิใช่ความจริงแต่ประการใด

รากเหง้าแห่งปัญหา

     การปรับปรุงคุณภาพพลอยด้วยสาร Be เป็นงานละเอียดที่ต้องพิถีพิถันทุกขั้นตอนต้องมีความชำนาญ  เริ่มตั้งแต่การกะสัดส่วนปริมาณของสารเร่งปฏิกิริยา (Be) ให้เหมาะสมสัมพันธ์กับปริมาตรของพลอย  การควบคุมอุณหภูมิให้เหมาะสม การเติมก๊าซออกซิเจนในห้องสันดาปต้องมีความแม่นยำ  กรณีเกิดปัญหาไฟฟ้าดับหรือไฟฟ้าตกต้องรู้วิธีแก้ไขอย่างไรบ้าง การนำพลอยออกจากเตาของแต่ละรอบการเผาก็ต้องตรวจเช็คงานให้เรียบร้อย  ในลักษณะว่าแทบตรวจพลอยเม็ดต่อเม็ดเลยทีเดียว คนควบคุมเตาต้องเป็นคนใจเย็น ช่างสังเกต เอาใจใส่และมีความอดทนค่อนข้างมาก เตาทำพลอยแต่ละแห่งก็จะมีสูตรเฉพาะของตนแตกต่างกันไป   ซึ่งเป็นภูมิปัญญาที่เกิดจากการลงมือทำจริงๆ  มีการลองผิดลองถูกครั้งแล้วครั้งเล่า  จนกระทั่งได้สูตรที่ลงตัวเฉพาะของตนเอง  คนท้องถิ่นเมืองจันท์คลุกคลีอยู่กับอัญมณีมาตั้งแต่เกิด เพราะเป็นอาชีพสืบทอดมาแต่บรรพบุรุษ  ได้รับการถ่ายทอดภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น และยังพัฒนาต่อยอดไปได้เรื่อยๆ   พวกเขาเป็นนักคิดนักทดลอง  เปรียบเสมือนนักวิทยาศาสตร์ในภาคปฏิบัติ  คนเหล่านี้ไม่ได้เรียนวิชาวิทยาศาสตร์  ไม่ได้มีวุฒิบัตรปริญญาใดๆ  ความรู้เกิดจากภาคปฏิบัติล้วนๆ  ไม่รู้จักคำศัพท์ทางวิทยาศาสตร์   ดังนั้นจึงไม่สามารถโต้ตอบ หรือต่อกรกับพวกนักวิชาการต่างประเทศทั้งหลายที่คอยวิพากษ์วิจารณ์งานเผาพลอยของเขาเลยทำให้ต้องตกอยู่ในสถานะที่เสียเปรียบ

     พลอยที่มาจากแต่ละแหล่งแต่ละเหมืองก็ใช้ระยะเวลาในการปรับปรุงคุณภาพไม่เท่ากัน  พลอยบางล็อตเราใช้เวลาการเผาเพียงหนึ่งรอบ(หนึ่งสัปดาห์) ก็สำเร็จลุล่วง  พลอยบางชุดเผาครั้งเดียวอาจยังไม่ได้ผล อาจต้องเผาถึงสองรอบ (สองสัปดาห์) จึงจะมีความสมบูรณ์  พลอยที่เผายากๆอาจใช้เวลาการเผาตั้งแต่สามรอบขึ้นไป ขนาดกะรัตของพลอยก็เป็นตัวแปรที่สำคัญ  พลอยขนาดใหญ่ต้องใช้เวลาอยู่ในเตานานมากขึ้นไปอีก อาจกินเวลาเป็นเดือนหรือหลายๆเดือน  คนควบคุมดูแลเตาต้องคอยตรวจตราผลงานของแต่ละรอบไฟ  เพื่อดูว่าพลอยได้คุณสมบัติตามต้องการหรือยัง   ถ้าพบว่าสีเดินตัวไม่เต็มทั่วเม็ดก็ต้องนำกลับเข้าเตาเพิ่มรอบเวลาการเผาต่อไปอีกจนกระทั่งเสร็จสมบูรณ์

     ทุกอาชีพมีคนที่ซื่อสัตย์สุจริตต่อวิชาชีพ   และก็มีคนที่ทั้งฉ้อฉลและมักง่ายสะเพร่าอยู่ปะปนกัน  คนที่มีคุณธรรมก็สามารถดำรงยืนหยัดในอาชีพต่อไปได้อย่างไม่มีปัญหา   ผมจะยกตัวอย่างให้เห็นพวกที่มักง่าย ที่ทำงานแบบสุกเอาเผากิน  คอยรับจ้างเผาพลอยเพียงคิดแค่ว่าทำแล้วได้ผลตอบแทนดี    โดยที่จริงไม่ได้มีใจรักในอาชีพและยิ่งกว่านั้นยังไม่มีพื้นฐานทักษะใดๆรองรับ   ที่เข้ามาประกอบอาชีพนี้เพราะทำตามผู้อื่นหรือมีคนชักชวน  เสมือนอาชีพยอดฮิตที่ทำเลียนแบบกัน คำว่า “ทำแล้วรวย” นั่นคือเหตุผลง่ายๆของพวกเขา  ความไม่รู้จริงหากประกอบกับความไม่ซื่อสัตย์เข้าไปด้วยแล้วมันก็เสียหายไปกันใหญ่  เช่นการเผาพลอยไม่ครบตามกำหนดเวลาของรอบไฟ (ไม่ครบสัปดาห์)ด้วยเหตุผลว่าต้องการประหยัดเวลาประหยัดเชื้อเพลิงพลังงานเพื่อลดต้นทุน    หรือว่าตั้งใจเผาเพียงรอบเดียวแต่ไปบอกลูกค้าว่าเผาแล้วสองหรือสามรอบ และเก็บเงินจากลูกค้าเกินความเป็นจริง  ซึ่งการเผาไม่ครบตามกำหนดเวลานั้นทำให้พัฒนาการของสีพลอยไม่สมบูรณ์   ถ้าพลอยนั้นไม่ผ่านการตรวจควบคุมคุณภาพ (QC)แล้วออกไปสู่ตลาดย่อมก่อปัญหา พลอยที่ไม่สมบูรณ์เหล่านี้ถ้าเรามองอย่างผิวเผินที่ภายนอกอาจจะไม่รู้ อาจดูไม่ออกว่าสีพลอยยังไม่เต็ม  แต่เมื่อนำทดสอบตรวจด้วยการจุ่มก้อนพลอยลงในน้ำยาตรวจพลอยหรือว่าน้ำธรรมดาก็ได้  เราก็รู้ว่าพลอยยังเผาไม่เสร็จ   เพราะสังเกตเห็นหย่อมที่ไม่มีสีอยู่แกนกลางพลอย   หรือในลักษณะตรงกันข้ามคือแกนกลางมีสีอ่อนหรือเข้มกว่าบริเวณโดยรอบนั่นแสดงว่าพลอยยังไม่มีพัฒนาการของสีที่สมบูรณ์  (รอยโว่ตรงแกนกลางเราเรียกว่า”หน้าต่าง”)   สีจึงจำกัดอยู่ที่รอบนอกไม่เข้าถึงแกนใน  ซึ่งพลอยเผาแบบสะเพร่า  แบบสุกเอาเผากินอย่างนี้   มันทำให้ผมนึกเปรียบเทียบไปถึงทุเรียนที่ชาวสวนรีบตัดนำไปขายทั้งที่ยังอ่อนอยู่แล้วมันทำให้ความเสียหายความเสื่อมเสียชื่อเสียงให้ส่วนรวม เกษตรกรอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องก็พลอยได้ผลกระทบไปด้วย

 (#6)ภาพพลอยที่มีสีแยกชั้นหรือรอยโหว่ของสีจากการเผาที่ยังไม่เสร็จสมบูรณ์

เมื่อพลอยที่เผามั่วๆแบบสุกเอาเผากินอย่างนี้เข้าไปปะปนกับพลอยอื่นๆในตลาดอัญมณี  แล้วสถาบันตรวจอัญมณีในต่างประเทศนั้นบังอิญได้ตรวจพบเข้าเลยนำไปโจมตีกล่าวหาว่าเป็น “Diffusion”ประเภทหนึ่ง“ดิฟฟิวชั่น”คือการเอา”สารให้สี” (Color agent) มาฉาบไว้ที่ผิวนอกแล้วใช้ความร้อนเป็นตัวช่วยยึดสีให้ติดแน่นบนพลอย แต่พอเขาสังเกตเห็นว่าสีไม่ได้อยู่แค่บนผิว  แต่ว่ามันล้ำลึกเข้าไปในพลอยเนื้อพลอยอีกด้วย   ก็เลยต้องหันไปบัญญัติคำศัพท์อีกคำขึ้นมาใหม่ว่า  “การย้อมสีทั้งก้อน” (Bulk Diffusion) เป็นศัพท์ทางวิชาการสร้างความสับสนหวาดระแวงให้กับวงการค้าเป็นอย่างมาก  ราวกับว่านำสีจากแหล่งภายนอกให้ซึมแทรกเข้าไปในเนื้อพลอยในความเป็นจริงแล้วมันไม่ได้เป็นการย้อมสี หรือว่า ซ่านสีตามที่กล่าวอ้าง กล่าวหาแต่อย่างใด การเห็นสีในลักษณะแยกเป็นชั้นๆลึกเข้าไปในเนื้อพลอยไม่ได้หมายถึงการอัดสีเข้าไปในพลอยตามที่กล่าว  ความจริงสีนั่นเกิดในตัวพลอยเอง   เพียงว่ามันเกิดจากการเผาที่ยังไม่เสร็จสิ้นสมบูรณ์ตามขบวนการ  เพราะว่าถูกทำให้หยุดกระทันหันหรือสะดุดลงกลางคัน  ลักษณะสีที่ไม่พัฒนาเต็มทั่วเม็ดพลอยนั้น เรามีคำอธิบายดังต่อไปนี้ครับ

การทำงานของเตาเผาพลอยเป็นลักษณะของการ”แพร่ความร้อน”หรือ”การนำความร้อน”ในอดีตเราใช้น้ำมันเป็นเชื้อเพลิง  ในปัจจุบันนี้เราใช้เตาไฟฟ้าทันสมัย  ที่ติดตั้งขดลวดนำความร้อนสำหรับเพิ่มอุณหภูมิให้กับเตา   มีแผงอีเล็กโทรนิกบอกอุณหภูมิอัตโนมัติแบบดิจิตอล  ไม่ว่าจะเป็นเตาแบบไหนการให้ความร้อนกับวัตถุใดๆความร้อนมันแพร่หรือเคลื่อนจากภายนอกเข้าสู่ภายในวัตถุ การนำพาความร้อนแบบนี้ภาษาวิชาการเรียกว่าแบบ “Conviction”  และการที่ความร้อนค่อยๆผ่านเข้าไปในวัตถุจากนอกสู่ภายในนี่เองทำให้เกิดพัฒนาการของสี  พลอยจะสังเคราะห์สีขึ้นมาเอง แบบค่อยเป็นค่อยไป  ตามลำดับอย่างช้าๆ  จากด้านนอกที่รับความร้อนก่อนสู่แกนกลางด้านใน  การหยุดความร้อนอย่างทันทีทันใดหรือ การดับไฟอย่างกะทันหัน ในขณะที่ขบวนการปรับคุณภาพยังไม่สิ้นสุด  ยังไม่เสร็จสมบูรณ์  พัฒนาการของสีพลอยนั้นก็สะดุดชะงักอยู่กลางคัน  แน่นอนว่าสีจะไม่สม่ำเสมอ  สีไม่กระจายไปทั่วทั้งเม็ดพลอยเพราะถูกขัดจังหวะเสียก่อน  บริเวณพลอยที่ไม่ได้ความร้อนเพียงพอก็จะไม่มีสีเกิดขึ้น (เกิดจุดบอดสีแกนกลางพลอย) หรือปรับตัวของสีไม่สมบูรณ์ (เกิดจุดต่างสีที่แกนกลางพลอย) ลักษณะของสีพลอยที่กระจายไม่เต็มเม็ดพลอยนี่แหละได้ทำความเสียหายให้กับวงการอัญมณีไทยอย่างใหญ่หลวง   เพราะมันไปเข้าทางของพวกพ่อค้าชาวต่างชาติที่เสียผลประโยชน์ที่คอยจับจ้องถล่มราคาพลอยไทยอยู่แล้ว  โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มพ่อค้าต่างชาติที่ได้สต็อกพลอยดิบโดยสีพัดพารัดชาซึ่งต้นทุนสูงเอาไว้จำนวนมาก  ทำให้เขาไม่สามารถแข่งขันราคากับตลาดพลอยไทย ผู้ทรงอิทธิพลแห่งวงการมณีในต่างประเทศพวกนี้สามารถร่วมมือกับนักวิชาการบางสถาบันออกบทความมาวิพากษ์วิจารณ์และกล่าวหาพลอยไทยที่เผาด้วย Beว่าเป็น”พลอยซ่านสีแบบหนึ่ง” เพียงเพราะว่าไปสังเกตเอาสีที่ปรากฏอยู่เฉพาะที่ขอบพลอย (ดูตามภาพด้านล่างนี้ #5)ถ้าดูตามภาพที่แสดง  คนที่ไม่ทราบที่มาที่ไปของมันก็อาจเข้าใจผิดไปว่าชั้นสีนั้นมาจากข้างนอกและประกอบกับบทความของฝรั่ง( ที่บิดเบือน )ด้วย  ก็จะเข้าใจผิดไปเลย  ในความเป็นจริงแล้วพลอยที่ผ่านขบวนการจนเสร็จสิ้นอย่างสมบูรณ์ตามปรกติจะไม่ปรากฏลักษณะดังกล่าวแต่อย่างใด

 (#7)  ภาพตัดขวางแสดงพัฒนาการสีทีไม่สมบูรณ์ ทำให้เห็นการแยกชั้นสีตรงขอบพลอย

( ภาพตัดขวางแสดงพัฒนาการสีทีไม่สมบูรณ์ ทำให้เห็นการแยกชั้นสีตรงขอบพลอย)

การวิพากษ์วิจารณ์ของนักวิชาการด้วยบทความต่างๆ  การออกคำเตือนให้วงการค้าระมัดระวังหลีกเลี่ยงการซื้อพลอยที่เผาด้วยBe ประกอบกับการออกใบรายงานผลแล็ป(Lab report) ด้วยการระบุคำ “Bulk Diffusion” หรือ “Lattice Diffusion” เปรียบเสมือนการตีตราจองจำพลอยไทยเอาไว้  การโจมตีของสถาบันต่างประเทศแห่งนี้ได้ส่งผลให้ราคาพลอยไทยตกต่ำเกินความเป็นจริง  ผลประโยชน์ไปตกกับชาวต่างชาติที่เข้ามาหาชื้อไปเอาไปในราคาแสนถูก   ปัจจุบันพลอยไทยก็ยังขายได้ดีเป็นที่ต้องการในตลาดโลกเพราะว่ามีการยอมรับจากผู้บริโภค  ในที่สุดกาลเวลาได้เป็นเครื่องพิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าสินค้ามีคุณภาพสูง  ดีทั้งคุณสมบัติของเนื้อพลอยและฝีมือการเจียรนัย  แต่ทว่าเรากลับขายไม่ได้ราคาเท่าควรจะเป็นครับ  อะไรก็ไม่น่าเสียใจเท่ากับที่ปัญหาที่คนไทยก่อขึ้นเอง  ทำความประมาทพลาดพลั้งให้เกิดขึ้นแล้วส่งผลกระทบต่อส่วนรวม   จากการสังเกตโดยส่วนตัว  คนที่ก่อปัญหาไม่ใช่เป็นคนท้องถิ่นเมืองจันท์แต่ดั้งเดิม  ส่วนใหญ่เป็นคนจากภูมิภาคอื่นที่เข้าไปคลุกคลีปะปนอยู่ในวงการธุรกิจอัญมณีอย่างฉาบฉวย   ปัจจุบันคนมักง่ายเหล่านี้ปิดเตาปิดกิจการ และออกจากวงการไปหมดแล้ว ส่วนคนที่ยังวนเวียนอยู่ในวงการก็ไม่มีใครยอมรับ  เพราะขาดความรับผิดชอบไม่มีความน่าเชื่อถือ จึงยังไม่ประสบความสำเร็จธุรกิจ     ก็หวังว่าสิ่งที่เกิดขึ้นจะเป็นอุทาหรณ์ให้คนในวงการอัญมณีช่วยกันดูแลสอดส่อง  อย่าให้ปัญหาแบบนี้เกิดขึ้นอีกในอนาคต    ทุกปัญหาป้องกันได้ถ้าคนในสังคมช่วยกันดูแลสอดส่อง

     บทความเรื่อง Be นี้ค่อนข้างยาวสักหน่อย ต้องพยายามบรรยายให้พอเห็นภาพว่ากรรมวิธีการปรับคุณภาพมันคืออะไร  มีความเป็นมายังไงด้วยภาษาง่ายๆ  แต่ภาษาง่ายๆนี่แหละที่มันไม่ง่ายสำหรับผู้เขียนเพราะไม่รู้จะหลีกเลี่ยงคำศัพท์เทคนิคได้อย่างไร  ครั้นจะตัดทอนออกไปมันก็จะไม่ได้ใจความ   ลังเลไปๆมาๆก็จับมันใส่วงเล็บเอาไว้ซะเลย  เผื่อเอาไว้ใช้เป็นคีย์เวิร์ดสำหรับแฟนคลับคนขยันไปค้นคว้าต่อ  ผมเองต้องไปสืบค้นต้นตอของปัญหาจากจากการพูดคุยกับผู้คนในเมืองจันท์หลายๆท่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้องขอบคุณน้ำใจจาก คุณเจตธนาพัฒน์  นิโครธานนท์  หรือ “เฮียอ๊อด” เจ้าของเตาเผาพลอยเป็นอย่างสูงที่ให้ความกระจ่างข้อมูลทางด้านเทคนิค  ผมต้องขอยืมหนังสืออ้างอิงมาอ่าน  คอยตรวจดูอภิธานศัพท์  ครั้นจะทำแบบมั่วๆพอถูไถมันก็เขินๆอายฟ้าดิน  ผมก็อยากให้คนไทยรู้เรื่องเกี่ยวกับอัญมณีในหลายๆมิตินี่ครับ  ได้เข้าใจถึงปัญหาในวงการอัญมณี  ได้เห็นคุณค่าของภูมิปัญญาท้องถิ่น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งต้องการให้คนไทยมีความภูมิใจในทรัพยากรที่เรามี  ให้สนใจพลอยไทยมากขึ้นและหันมาสนับสนุนอัญมณีจากฝีมือคนไทยด้วยกันครับ

ศิริวัฒน์  เจียมอนุสรณ์   (FGA)

27 ตุลาคม 2561

 ภาคผนวก

     ในปี 2001 คนไทยที่เข้าไปหาซื้อพลอยในประเทศมาดากัสการ์มาเป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมอัญมณีได้นำพลอยแซฟไฟร์หลากหลายชนิด มาเจียรนัยในจังหวัดจันทบุรี   พลอยแซฟไฟร์สีชมพูเจือม่วงจากแหล่ง Ilakakaมีสีสวยงามแปลกตากว่าแหล่งใดๆได้รับความนิยมมาก  พลอยบางส่วนต้องนำมาเผาปรับปรุงเพื่อให้พลอยมีความใสสะอาดและมีสีที่ดีขึ้นก่อนนำไปเจียรนัย บังเอิญว่าในเบ้าเผาพลอยสีชมพูนั้นมีพลอยเนื้ออ่อน(ไพทูรย์-Chrysoberyl) หลุดปะปนติดเข้าไปในเบ้านั้นด้วย  พลอยเนื้ออ่อนนั้นได้หลอมละลายติดไปกับพลอยแซฟไฟร์คนทำพลอยได้สังเกตเห็นความเปลี่ยนแปลงของสีในพลอยแซฟไฟร์ที่เปลี่ยนจากสีชมพูกลายเป็นสีส้มและสีส้มอมชมพูซึ่งสามารถขายได้ราคาดี   เพราะว่าสีส้มนื้ไปพ้องกับสีพลอยพัดพารัดชาที่มีมูลค่าสูงในตลาดอัญมณี จากนั้นเป็นต้นมาก็มีการใช้ผงพลอยเนื้ออ่อน Chrysoberyl ผสมใส่ในเบ้าพลอยเนื้อแข็.เพื่อเป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในการเผาพลอย  เรียกการเผาที่ค้นพบใหม่ว่า “เผาแบบเบริลเลี่ยม”เทคนิคนี้เกิดจากความบังเอิญโดยแท้  เป็นความบังเอิญที่มาประกอบเข้ากับความช่างสังเกตุของช่างทำพลอย กลายเป็น “ภูมิปัญญา”ดังนั้นผู้บุกเบิกรายแรกที่ค้นพบกรรมวิธีนี้จึงได้รับประโยชน์มหาศาล สามารถสร้างความมั่งคั่งจากการขายพลอยสีพัดพารัดชาในตลาดอัญมณี   การใช้ Be ยังใช้ได้ดีในการเปลี่ยนสีแซฟไฟร์สีเขียวให้เป็นสีเหลือง  ผมตั้งข้อสังเกตไว้ว่า พลอยคอรันดัมที่ตอบสนองได้ดีกับการใช้ Be เป็นตัวเร่งปฏิกิริยามักจะเป็นพลอยในลักษณะที่มีธาตุ Fe เป็นธาตุผ่านอยู่ในเนื้อพลอย  เช่นกลุ่มพลอยแซฟไฟร์สีเขียว เหลือง ชมพู รวมถึงพลอยทับทิมมาจากบางแหล่งอีกด้วย   โดยเฉพาะอย่างยิ่งทับทิมจากแหล่ง Songea ประเทศแทนซาเนียที่ให้การตอบสนองดีมากอย่างน่าพอใจ  ให้สีแดงออร่าที่เป็นเอกลักษณ์(Auroral Red) มีประกายเจิดจ้าสะท้อนแสงกว่าพลอยทุกแหล่ง  ทับทิมจาก Songea จึงเป็นที่ต้องการของตลาดอัญมณีและขายได้ราคาสูงที่สุดในประเภทพลอยที่เผาด้วย Be

(#8) ตัวอย่างพลอยแซฟไฟร์สีชมพูจากมาดากัสการ์ผ่านการปรับคุณภาพด้วย Be ที่ให้ผลลัพธ์สีส้มอมแดง

พลอย Chrysoberyl(ไพทูรย์) มีสูตรเคมี Be Al₂O₄(เบริลเลี่ยมอลูมิเนี่ยมออกไซด์)  มีโครงสร้างใกล้เคียงพลอย Corundum หรือว่า Al₂o₃ ( อลูมิเนียมออกไซด์)  และความที่เป็นธาตุเบาของเบริลเลี่ยมที่มีขนาดอะตอมที่เท่ากับธาตุอะลูมิเนี่ยม แต่เบริลเลี่ยมที่มีจุดหลอมเหลวต่ำกว่ามากเมื่อเทียบกับอลูมิเนียม   เมื่อเบริลเลียมได้รับความร้อนที่เกินเลยก็หลอมละลายและระเหิดในที่สุด  ไอพลาสม่าของBeแทรกซึมไปทั่วเบ้าพลอยที่พลอยคอรันดัมนั้นยังอยู่ในสภาพของแช็งพลาสม่าของธาตุเบริลเลี่ยมสามารถเล็ดลอดเข้าไปในผลึกแร่คอรันดัมและทำปฏิกิริยากับธาตุผ่านที่มีอยู่ในคอรันดัมก่อเกิดพัฒนาการของสี  กล่าวคือมันทำหน้าที่ไปเร่งให้ธาตุผ่านตัวอื่นที่มีในพลอยให้แสดงสีออกมาตามลักษณะของมันอย่างชัดเจน ทั้งๆที่ตัวเบริลเลี่ยมเองนั้นไม่ได้มีสีอะไรเลย และมันก็ไม่ได้เป็นตัวนำพาสีเข้าไปอีกด้วย  การที่สถาบันในต่างประเทศได้บัญญัติคำศัพท์  “Diffusion” ที่หมายความว่า”ย้อมสี” มาใช้ตั้งชื่อเรียกกรรมวิธีการเผาด้วยเบริลเลี่ยมจึงไม่ถูกต้อง  ไม่มีความชอบธรรมอย่างยิ่ง  แม้ว่านักวิชาการไทยได้ท้วงติงไปแล้วเขาก็ไม่ยอมแก้ไขให้ ไม่ตอบรับการท้วงติงใดๆ  คนไทยอย่างเราจะเข้าใจเป็นอย่างอื่นไม่ได้นอกเสียจากว่าพวกเขาเป็น “สถาบันที่ขาดความเที่ยงตรงเพราะแอบอิงอยู่กับผลประโยชน์” เท่านั้น

บรรณานุกรม

1.การเผาพลอยด้วยสารเบริลเลี่ยมและเทคนิคการตรวจสอบ, August 4, 2014

2. GIT LAB Review Issue 1/2009, GIT

3.Quality Eternal PloyThai, Prasong Chinudompong

4.Ruby & Sapphire Treatments and Identification, Visut Pisuthe-Arnond, 2017 (GIT)

คำกล่าวขอบคุณ

     ผมขอบคุณ คุณเจตธนาพัฒน์  นิโครธานนท์  หรือ”เฮียอ๊อด”เมืองจันท์” กรุณาให้ข้อมูลทางเทคนิคเกี่ยวกับการปรับคุณภาพอัญมณีด้วยความร้อนอย่างละเอียด และยังอดทนต่อการซักถามจู้จี้ของผู้เขียน  ขอขอบคุณมายัง พี่ประนอม ปัญจะ ที่ช่วยชี้แนะการสังเกตุเชื้อสีในพลอยดิบ เอื้อเฟื้อข้อมูล รูปภาพพร้อมตัวอย่างพลอยต่างๆให้ผู้เขียนได้ชมและศึกษาครับ

(