ความหายากในอัญมณี

ความหายากในอัญมณี

(Rare Item)

     “Rare Item Gems มีลักษณะอย่างไร ?” เมื่อเอ่ยถึงประเด็นความหายากของอัญมณี  ในเบื้องต้นเราจะนึกถึงประเภท ตระกูล และชนิดของพลอยไว้ก่อน ที่เราเรียกว่า “พลอยหายาก” (Rare Gem Variety)  ในเชิงลึกยังมีคุณสมบัติอื่นๆที่เป็นองค์ประกอบของความหายาก เช่น สี ขนาดน้ำหนัก ความใสสะอาด แหล่งที่มา ปรากฏการณ์พิเศษในพลอย เป็นต้น

ประเภทพลอย พลอยชนิดหนึ่งอาจหายากกว่าชนิดอื่นๆ เนื่องจากพบได้น้อยในธรรมชาติ ในทางกลับกันพลอยบางชนิดบางตระกูลคงไม่กลายเป็นพลอยหายากไปได้ อย่างเช่นตระกูลแร่ควอตซ์ (โปงข่าม อเมทิสต์ ซิทรีน โรสควอตซ์ โมรา ฯล) ตระกูลเฟลด์สปาร์ (มูนสโตน ซันสโตน แลบราดอไลท์ ฯลฯ)  โอลิวีน (เพอริโด) เนื่องจากว่าแร่เหล่านี้เป็นองค์ประกอบหลักของเปลือกโลก มีปริมาณมหาศาลทั้งอยู่บนพื้นดินและใต้พิภพ  แม้แต่เพชรก็เป็นอัญรูปหนึ่งของธาตุสามัญอย่างธาตุคาร์บอน(C)  มันก็ไม่ได้หายากอย่างที่เราเคยเชื่อกันมา  ปัจจุบันข้อมูลเกี่ยวกับแร่ธาตุเราสามารถเข้าถึงง่ายได้ด้วย Search Engine ตัวอย่างเช่น Google เป็นต้น แต่ถ้ามีเวลาก็เข้าห้องสมุดไปเลย ห้องสมุดของ GIT มีหนังสือมากมายให้เราเลือกอ่านครับ

(#1) ภาพผลึกอเมทิสต์ (Amethyst Geode)

(#2) ถ้ำผลึกแร่ควอซ์ต

ขนาดน้ำหนัก พลอยบางประเภทขนาดใหญ่หาได้ยาก หรือหาไม่ได้เลย เช่นพลอย Uvarovite ที่มีสีเขียวมรกต จัดอยู่ในตระกูลการ์เนต ขนาดที่ใหญ่พอสำหรับเจียรนัยเหลี่ยมหาไม่พบเลย ต้องนำไปทำเครื่องประดับในสภาพก้อนแร่ดิบติดอยู่กับหิน (Uvarovite in Matrix)เท่านั้น   ก้อนทับทิมใสสะอาดพอที่จะใช้เจียรนัยเหลี่ยมได้ ถ้ามีน้ำหนักเกิน 3 กะรัตค่อนข้างหาได้ยากเมื่อเทียบกับพลอยแซฟไฟร์ขนาดใหญ่หาได้ง่าย ทั้งที่พลอยทั้งสองก็เป็นแร่ตระกูลเดียวกัน  ในทางตรงข้ามพลอยโทแพสขนาดใหญ่หาได้ง่ายมาก พบได้อย่างดาษดื่นในตลาดอัญณี  อย่างเพชรขนาดเล็กและกลางที่ใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องประดับ (Milee size) ก็ไม่มีวันหมดสิ้นไปจากตลาดอัญมณ๊เป็นต้น

(#3)ภาพผลึกโทแพส

สีเฉพาะ ในพลอยและเพชรบางเฉดสีหาได้ยากกว่าสีอื่นๆ ยกตัวอย่างเช่น ทับทิมสีเลือดนก และเลือดกระต่าย (Scarlet & Crimson) หายากกว่าทับทิมเฉดสีอื่น  เพชรสีแดงหายากทั้งในมิติของสีและขนาด กล่าวคือมันเป็นเพชรสีแฟนซีที่หายากที่สุด ขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่พบก็ไม่เกิน 5 กะรัต พลอยสปีเนลสีน้ำเงินหายากกว่าพลอยสปีเนลสีอื่นๆ สตาร์คอรันรัมสีเหลืองและสีทองหายากกว่าสตาร์น้ำเงินและสตาร์ดำเป็นต้น

(#4)สปีเนลสีน้ำเงิน

ความใสสะอาด  ในพลอยส่วนใหญ่พลอยเนื้อใสสะอาดหายากกว่าพลอยเนื้อขุ่นทึบ  โดยเฉพาะอย่างยิ่งทั้งพลอยทับทิมและมรกตนั้นพลอยที่เนื้อใสสะอาดระดับ 100%  แทบหาไม่ได้เลย เพราะตามธรรมชาติพลอยทั้งสองชนิดเป็นพลอยที่มีตำหนิมลทินสูงมาก เพชรที่ใสสะอาดไร้ปราศจากตำหนิยังหาได้ง่ายเมื่อเทียบกับแซฟไฟร์ สปีเนลและคริสโซแบริลที่ปราศจากตำหนิ

แหล่งกำเนิด  พลอยบางชนิดมีกำเนิดเฉพาะแหล่ง ซึ่งไม่พบในที่อื่นเลย  ยกตัวอย่างเช่น ซาโวไรท์การ์เนตพบเพียงแห่งเดียวในโลกที่วนอุทยานเซซาโว (บริเวณรอยต่อระหว่างประเทศเคนย่าและแทนซาเนีย) พลอยแทนซาไนท์พบเฉพาะในประเทศแทนซาเนียเท่านั้น

(#5) ผลีกและพลอยซาโวไรท์

ปรากฏการณ์พิเศษ พลอยที่มีคุณสมบัติปรากฏการเปลี่ยนสีได้เป็นพลอยหายาก  โดยเฉพาะพลอยอเล็นซานไดรท์ที่มีระดับการเปลี่ยนสี 100% เช่นจากสีเขียวมรกตเป็นสีแดงทับทิม  และยังหายากยิ่งขึ้นไปอีกถ้าพลอยเม็ดนั้นสามารถเปลี่ยนสีพร้อมๆกับแสดงปรากฏการณ์ตาแมวได้ด้วย คุณสมบัติพิเศษที่หายากมาก  แน่นอนว่าราคาของเขาย่อมสูงกว่าเพชรหลายเท่าตัว

(#6) พลอยอเล็กซานไดรท์

ลักษณะอื่นๆ  เช่นรูปทรง สัดส่วนของพลอย ฝีมือการขัดแต่งของมนุษย์ก็เป็นองค์ประกอบอีกส่วนหนึ่ง ตัวอย่างเช่น อัญมณีทรงรี ทรงรูปไข่เป็นรูปทรงที่หาได้ง่าย ค่อนข้างดาษดื่นแพร่หลายในอัญมณีส่วนใหญ่  เพราะว่ารูปทรงนี้เอื้อในการรักษาน้ำหนักเนื้อพลอยได้มากกว่ารูปทรงอื่นๆ  ตรงกันข้ามทรงกลมและทรงสี่เหลียมตัดมุม (แปดเหลี่ยม) เป็นทรงที่ต้องเสียเนื้อพลอยไปมากที่สุดจึงเป็นรูปทรงที่หาได้ยากกว่าและอาจมีราคาสูงกว่า  พลอยโอปอลส่วนมากมักแผ่นบาง เพราะธรรมชาติพลอยนี้มีลักษณะเป็นชั้นบางติดอยู่กับเนื้อหิน (Opal in Matrix) พลอยโอปอลเนื้อหนาหาค่อนข้างยาก พลอยสตาร์พม่าและศรีลังกา (กำเนิดในหินแปร) มักหนาเทอะทะเพราะเจียรนัยจากผลึกรูปทรงกระสวย (ทรงยาวและหัวท้ายแหลม) ทำให้ก้นพลอยและหน้าพลอยหนาประกอบขึ้นตัวเรือนยาก ในทางตรงกันข้ามพลอยสตาร์ไทย-เขมรมักมีรูปทรงแบนราบ หน้าพลอยไม่ค่อยนูนเท่าที่ควร เนื่องจากเจียรนัยจากผลึกพลอยธรรมชาติที่เป็นแผ่นคล้ายกระเบื้อง  พลอยที่หนารูปร่างได้สัดส่วนสวยงามหาได้ค่อนข้างยาก เพราะว่าธรรมชาติกำหนดมาเช่นนี้

     แร่ธาตุที่หายากไม่ได้หมายถึงสิ่งสวยงามเสมอไป คุณสมบัติของอัญมณีคือความสวยงาม ดังนั้นแล้วความหายากจะต้องมีความงามประกอบอยู่ด้วยจึงจะมีคุณค่าสมฐานะเครื่องประดับ พลอยบางชนิดหายากที่สุดในโลกเพียงเพราะพบตัวอย่าง 1-2 ชิ้นเท่านั้น ยกตัวอย่างเช่นพลอยเพนไนท์ (Painite) จากเมียนมาร์ติดอันดับอัญมณีหายากที่สุดในโลกตามบันทึกของกินเนสบุ๊ค มีการประเมินราคาไว้สูงลิบลิ่วถึง $US 60,000 ต่อกะรัต แต่ทว่าก็ไม่ได้เป็นที่นิยมหมายปองของนักสะสม เนื่องจากไม่มีจุดเด่นใดๆไม่ว่าแง่ของสีสันหรือประกาย  จึงเหมาะที่จะเก็บเป็นคอลเล็คชั่นไว้ในพิพิธภัณฑ์ธรณีวิทยาในฐานะของหายาก  เอาไว้เพื่อการศึกษาเท่านั้น ราคาที่ประเมินไว้นั้นก็คงเป็นมูลค่าตัวเลขเพียงลอยๆจากความเห็นของผู้ชำนาญการเฉพาะด้านเท่านั้น

(#7) พลอย Painite

       ทั้งหมดที่กล่าวมาเป็นปัจจัยประกอบทำให้พลอยแต่ละเม็ดกลายเป็นอัญมณีหายาก หรือ “Rare Item” ครับ  เพื่อนๆก็คงได้แนวคิดกันพอสังเขปนะครับ สำหรับไปประยุกต์ในการเสาะแสวงหาอัญมณีล้ำค่าของแต่ละท่าน  แล้วค่อยพบกันอีกในคราวหน้าครับ

27 ตุลาคม 2561

ศิริวัฒน์  เจียมอนุสรณ์  (FGA)