คำศัพท์ที่พบบ่อยในตลาดอัญมณี (ตอนที่ 1)

คำศัพท์ที่พบบ่อยในตลาดอัญมณี (ตอนที่1.) 

     ผมได้รวบรวมคำศัพท์เกี่ยวกับอัญมณีมานำเสนอครับ เป็นศัพท์ใช้เฉพาะในวงการอัญมณี    ซึ่งคำศัพท์เหล่านี้ส่วนมากเป็นคำที่ใช้ในท้องถิ่นเมืองจันท์อีกด้วย   การที่คำเหล่านี้มีต้นกำเนิดในจังหวัดจันทบุรีก็เพราะว่าจันทบุรีคือศูนย์กลางการค้าอัญมณีที่สำคัญมายาวนาน  เสมือนเมืองหลวงแห่งการค้าอัญมณีก็ว่าได้    คนนอกวงการอาจจะไม่คุ้นและไม่เข้าใจคำเหล่านี้  เพราะส่วนมากเป็นคำที่ใช้สื่อสารในวงการค้า ไม่ใช่ ภาษาทางวิชาการ  แนะนำว่าผู้ที่ต้องไปเกี่ยวข้องกับอัญมณีควรที่จะรู้ไว้เป็นพื้นฐานเพื่อสื่อสารให้ถูกต้องครับ  ผมประมวลมาตามที่ผมใช้บ่อย หรือตามที่ผมพอจะคุ้นเคยหรือจำได้  หากว่ามีคำที่ตกหล่นหรือหลงลืมไป ผมจะนำมาเพิ่มเติมให้ในภายหลัง

     เพื่อการสื่อความหมายให้ชัดเจนมากขึ้น  ในการอธิบายผมใช้ภาษาง่ายๆ   แต่ผมขอแทรกคำศัพท์ที่เป็นสากลกำกับเอาไว้ในวงเล็บ (เป็นภาษาอังกฤษ) เพื่อใช้เทียบเคียงครับ

      ขอเริ่มด้วยคำที่เกี่ยวข้องกับสีพลอยก่อนครับ

ศัพท์หมวดสี

สีเปิด:  หมายถึงพลอยที่มีโทนสีสว่างสดใส  (Bright Color/Bright Tone)

สีปิด:  หมายถึงพลอยที่มีโทนสีคล้ำหรือมืด  (Dark Color/Dark Tone)

สีกั๊ก:  พลอยที่มีสีไม่ตรงตำแหน่งสีหลัก  ตัวอย่างเช่น พลอยสีเหลืองเจือเขียวอยู่เล็กน้อย  หรือ สีน้ำเงินอมเขียวเป็นต้น (Tinged Color)  

สีท็อป: คือสีพลอยที่นิยมกันว่าดีที่สุดของพลอยชนิดนั้นๆ ยกอย่างเช่น ในพลอยบุษราคัม คนไทยนิยมสีแม่โขงว่าเป็นสีดีที่สุดได้รับความนิยมมาก  เราก็เรียกว่า “บุษราคัมสีท็อป” (Top color)  หรือพลอยไพลินสีกำมะหยี่ก็ถือว่าเป็นสีท็อปของพลอยสีน้ำเงินได้

พลอยตลก: พลอยที่มีลักษณะตั้งแต่สองสีขึ้นไปในเม็ดเดียวกัน เช่น พลอยตลกสองสี (Bi-colored) พลอยตลกสามสี (Tri-colored)  หรืออาจมีหลายๆสี (Multi-colored)

หน้าต่างสี:  คือพลอยที่มีสีไม่เสมอทั่วทั้งเม็ด  และในพลอยนั้นมีบริเวณไร้สีที่เห็นได้ชัดเจน  เราเรียกบริเวณที่ไม่มีสีนี้ว่า “พลอยมีหน้าต่างสี” หรืออาจพูดว่า “พลอยสีทะลุ” ก็ได้ (Window of Color)

หม่า: ความขุ่นขาวที่เกิดจากอนุภาคขนาดเล็ก (Minute Particles) คล้ายโรยแป้งฝุ่น (Milky)   และยังใช้เรียกมลทินลักษณะเป็นเยื่อบางใสในเนื้อพลอย (Finger Print)

เหลือบ: ความวาวสะท้อนแสง (Sheen) ที่ผิวพลอยจำพวกพลอยสตาร์  คล้ายกับความวาวของแพรไหม

ศัพท์การจัดประเภทพลอย

     คำศัพท์ในหมวดนี้เป็นคำที่แยกประเภทของพลอยตามลักษณะต่างๆ  เพื่อใช้สื่อสารในวงการค้า

พลอยเนื้อแข็ง:  คือพลอยที่มีคุณสมบัติความแข็งเป็นระดับสองรองจากเพชร  ซึ่งอยู่ที่ระดับ 9 Moh Scale และสามารถทนทานความร้อนได้สูงมาก  ซึ่งหมายถึงพลอยในตระกูลแร่คอรันดัมโดยเฉพาะ กลุ่มพลอยเนื้อแข็งนี้ประกอบด้วยพลอยสีหลัก 4 สี : แดง น้ำเงิน เขียว เหลือง อันได้แก่ พลอยทับทิม ไพลิน เขียวส่อง บุษราคัม  และรวมถึงพลอยสีรองอีก 4 สี: พลอยพัดพารัดชา (ชมพูอมส้ม)  พิงค์แซฟไฟร์ (พลอยชมพู) ไวโอเล็ตแซฟไฟร์ (พลอยม่วง)  ต๊ะยี่หร่า (ส้มอมแดง)

พลอยเนื้ออ่อน: คือพลอยทุกชนิดที่อยู่นอกเหนือจากตระกูลคอรันดัมทั้งหมด  จะถูกเรียกรวมๆไปว่า “พลอยเนื้ออ่อน”

พลอยใต้: พลอยคุณภาพต่ำที่ซื้อ-ขายเป็นล็อตใหญ่ๆแบบพลอยกลุ่ม (พลอยหมู่)  โดยบรรจุถุงใหญ่แล้วชั่งน้ำหนักรวมทีเดียว  ลักษณะเหมาชื้อ-ขายแบบ” whole sale”  แบบยกไปทั้งห่อ  พลอยประเภทนี้ราคาจะไม่สูง และมักใช้เป็นวัตถุดิบป้อนโรงงานทำเครื่องประดับที่เน้นการผลิตเชิงในปริมาณ

พลอยหัว: พลอยระดับคุณภาพดีเยี่ยม  มีราคาสูง  พลอยที่ขายแยกเป็นเม็ดเดี่ยว (ไม่ใช่พลอยหมู่)  แยกเดี่ยวใส่ซอง  มักเป็นพลอยขนาดกลางขึ้นไป  พลอยมีราคาสูง  พลอยเกรดนี้มักใช้กับงานประเภท  “Fine Jewelry”  ที่มีชื่อเสียงที่เน้นการออกแบบเป็นพิเศษ  หรือสำหรับนักสะสมอัญมณีที่ต้องการเก็บไว้ลงทุน  มันคล้ายกับเราพูดว่าพลอยระดับหัวกะทิ

พลอยวัดมิล /พลอยร่วง/พลอยหมู่:  เป็นคำเรียกรวมๆของพลอยทุกชนิดและ ทุกเกรดขนาดเล็กๆที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางเพียงไม่กี่มิลลิเมตร  เช่นเราพูดว่า ”พลอยขนาด 3 มิลล์” (เส้นผ่าศูนย์กลางขนาด 3 มิลลิเมตร)   บางท่านก็เรียกว่า “พลอยร่วง” (Melee size) หรือ “พลอยหมู่ “ก็เรียก

พลอยลายไทย: เป็นชื่อเรียกพลอยที่มีตำหนิมาก จนเห็นชัดเจนบนผิวหน้าพลอย  ซึ่งแต่เดิมคือพลอยที่มีตำหนิรอยร้าวตื้นๆที่ผิวพลอย  พลอยประเภทนี้ได้ผ่านขบวนการผสานรอยร้าวมาแล้วด้วยผงฟลักซ์ โดยมีความร้อนเป็นตัวช่วย ( Fracture-healed treatment)   ยกตัวอย่างเช่นในตลาดพลอยเราอาจได้ยินคำว่า “แดงลายไทย” ก็หมายถึงพลอยทับทิมที่มีลักษณะดังที่กล่าว

พลอยเนื้อ: เป็นคำเรียกย่อๆของพลอยเนื้อดีระดับ 90%  ขึ้นไป  ที่ดูสะอาดตา ที่ไม่ค่อยมีรอยร้าวหรือตำหนิต่างๆ    เราจะได้ยินคำนี้ใช้กันบ่อยๆแบบเจาะจงกับพลอยชนิดที่มักมีตำหนิค่อนข้างมากกว่าพลอยประเภทอื่นๆ  ตัวอย่างในบริบทของพลอยทับทิมพม่า และพลอยเอมเมอรัลด์ที่พลอยเนื้อดี ไม่มีตำหนิหาได้ค่อนข้างยาก   เมื่อพบพลอยเนื้อดีก็จะพูดอย่างย่อๆว่า ” เม็ดนี้พลอยเนื้อ” 

     คราวต่อไปเป็นหมวดคำศัพท์เกี่ยวกับปรับคุณภาพอัญมณีโดยผ่านความร้อน  เป็นหมวดที่มีรายละเอียดค่อนข้างมากที่เราควรรู้เพื่อจะได้เลือกสรรอัญมณีที่เราต้องการ  เพราะการปรับคุณภาพแบบต่างๆเป็นตัวกำหนดราคาพลอยให้แตกต่างกัน   แล้วคอยติดตามอ่านนะครับ

ศิริวัฒน์  เจียมอนุสรณ์
21กรกฏาคม 2561