บุษราคัมอัญมณีแห่งมิตรภาพ

“บุษราคัม” อัญมณีแห่งมิตรภาพ

     “สีเหลือง” เป็นสีที่อยู่ต่ำแหน่งกึ่งกลางระหว่างสีโทนร้อนและโทนเย็น  สีเหลืองสามารถนำไปผสมเข้ากับทั้งสองกลุ่ม  ในสีเขียว(โทนเย็น)ก็มีสีเหลือง   ในสีส้ม(โทนร้อน)ก็มีสีเหลือง  เสมือนบุคคลที่สามารถผสมผสานยอมรับสิ่งที่แตกต่าง  รู้จักประนีประนอม  เปรียบดั่ง”มิตรภาพ”ที่ช่วยให้เราก้าวข้ามความแตกต่างของฐานะ ชาติกำเนิด ภาษา และวิถีชีวิตของผู้อื่น  ความใจกว้างยอมรับซึ่งและกันไร้ความขัดแย้งช่วยให้สังคมมีความสงบสุข  ผมไม่กังขาเลยว่าทำไมชาวตะวันตกจึงให้สีเหลืองเป็นสีของมิตรภาพ  และอัญมณีสีเหลืองอย่าง“ Yellow Sapphire” (บุษราคัม)ก็เป็น”อัญมณีแห่งมิตรภาพ”ด้วย

     ท่ามกลางอัญมณีหลากหลายสีสันทั้งหลายที่เรารู้จักในโลกนี้   รัตนชาติที่แสดงตัวตนของความเป็นแม่สีได้ชัดเจนที่สุดเห็นจะไม่มีอัญมณีใดๆเกินไปกว่าพลอยในตระกูล “ Corundum”  ในกงล้อแห่งสี (Color Wheel)ที่เราสร้างจำลองขึ้นมา  พลอยในตระกูลนี้สามารถให้สีที่นำมาจำแนกเข้ากับวงล้อได้แบบไม่ตกหล่นเลย   และหากเรายึดเอาเฉพาะแม่สีหลักของวงล้ออันได้แก่ สีแดง น้ำเงิน และเหลือง  พลอยกลุ่มCorundumก็ให้แม่สีที่สมบูรณ์แบบที่สุดคือ Royal Blue(Sapphire), Pigeon Blood Red (Ruby)และ Canary Yellow (Yellow Sapphire)  แม่สีทั้งสามมีความสด (Saturation)มากที่สุด

     บุษราคัม เป็นอัญมณีสีเหลืองที่โดดเด่นที่สุด เป็นพลอยในตระกูล Corundumเช่นเดียวกับทัมทิม แซฟไฟร์ เขียวส่อง มีความแข็งที่ระดับ9ตามโมห์สเกล ซึ่งแข็งเป็นที่สองรองจากเพชร  สีเหลืองของพลอยบุษราคัมเกิดจากอะตอมของธาตุเหล็ก (Fe)ที่บังเอิญเข้าไปเจือปนอยู่ในผลึกของแร่ Corundum (Al₂o₃)   บุษราคัมนั้นพบได้ในแหล่งที่มีแร่ Corundumแต่ปริมาณที่พบและสีสันแตกต่างกันไปตามแหล่งภูมิศาสตร์  อย่างทางอาฟริกาจะพบสีปานกลางอย่างสีพาสเทล  ในศรีลังกาพลอยมีสีซีดกว่าทุกๆแหล่งและไม่ค่อยมีประกาย  นิยมนำมาปรับคุณภาพด้วยการฉายรังสีให้สีเข้มขึ้นจนมีสีเหลืองอมส้มแต่สีที่ได้ไม่ถาวร  ส่วนทางออสเตรเลียมีสีเหลืองอมเขียวและพลอยมีความแข็งที่ยังเป็นรองแหล่งอื่นๆ  ประเทศไทยพบมากในภาคตะวันออกที่จังหวัดจันทบุรี โดยฉพาะบุษราคัมจากตำบลบางกะจะมีชื่อเสียงมาก

     ในประเทศไทยเราบุษราคัมมีสีที่สดมาก(Saturation)และเฉดสีหลากหลายไล่เรียงตั้งแต่เหลืองอ่อน(สีมะนาว) เหลืองปานกลางหรือสีกล้วยหอม (Canary) สีเหลืองทอง (Golden yellow)  สีทองสุก (Bright Golden ) สีแม่โขง (Deep Golden) และสีหมากสุก (Orangish Yellow) เป็นต้น  ผลึกพลอยที่พบค่อนข้างใสสะอาดมีตำหนิมลทินน้อยเมื่อเทียบกับแหล่งอื่นๆ  นอกจากให้สีที่สวยแล้วเอกลักษณ์อีกอย่างที่ไม่มีในพลอยจากแหล่งอื่นมาเทียบได้ก็คือความวาวของพื้นผิว( High Luster)สะท้อนแสงได้ดีกว่าพลอยจากแหล่งอื่นทั้งหมด  ด้วยคุณสมบัติที่เป็นพลอยที่กำเนิดในหินบะซอลท์หรือหินภูเขาไฟที่อุดมไปด้วยธาตุเหล็ก (Iron)ทำให้มีความวาวแบบเจิดจ้า (Bright Vitreous) จนถึงวาวคล้ายๆผิวโลหะที่เราเรียกว่า”วาวแบบกึ่งเพชร”(Sub-Adamantine) ซึ่งสะดุดตามากเป็นพิเศษ  ความวาวแบบกึ่งเพชรนี้อาจพบได้ไม่บ่อยนัก  แต่ผมได้เห็นผ่านตามาพอสมควรในตอนคัดพลอย  ยืนยันได้ว่ามีอยู่จริงหากมีในปริมาณที่ไม่มากนัก  ตรงนี้เองที่ทำให้บุษราคัมบางกะจะของบ้านเราเรากินขาดในด้านคุณสมบัติอย่างไม่มีใครเทียบ   ความที่มีธาตุเหล็กเจือปนอยู่สูงทำให้เราเห็นเหลี่ยมพลอยคมชัดเจน (Contrast)  คือมุมเหลี่ยมสว่าง(Reflect)สลับกับมุมเหลี่ยมที่มีเงา(Extinction)อยู่ชิดติดกันละม้ายตารางหมากรุก ทำให้เหลี่ยมที่สะท้อนแสงจึงเด่นชัดและดูระยิบระยับมีชีวิตชีวา(Lively & dynamic) ยามเราขยับพลอยไปในทิศทางต่างๆ   เมื่อร่วมกับความวาวของผิวพลอยในอัญมณีบางเม็ดที่มีลักษณะวาวกึ่งเพชรด้วยแล้ว  เป็นไปไม่ได้เลยที่เราจะปฏิเสธมนต์เสน่ย์ของบุษราคัมบางกะจะ  นอกจากความงามเป็นเลิศแล้วความแข็งยังยอดเยี่ยมอีกด้วย  ช่างเจียรนัยย่อมรู้ดีว่าการโกนพลอยขึ้นรูปบุษราคัมของบ้านเรานั้นทำได้ยากกว่าเนื้อพลอยจากต่างประเทศเพราะมีความแกร่งที่เหนือกว่า   ผมจำได้ว่าตอนเรียนหนังสืออยู่ชั้นมัธยมปีที่หนึ่ง  ในบทเรียนวิชาวิทยาศาสตร์มีหมวดสินแร่ที่เกี่ยวข้องกับแร่รัตนชาติกล่าวไว้ว่า “บุษราคัมบางกะจะคือบุษราคัมที่สวยที่สุดในโลก”  ประโยคนี้ได้จุดประกายในตัวผมให้มุ่งมั่นค้นหานิยามของคำว่า“บุษราคัมบางกะจะ” และแล้ววันเวลาที่ผ่านไปผมก็ได้สัมผัสและได้พิสูจน์ด้วยประสบการณ์โดยตรง  จากการที่ได้มีโอกาสคลุกคลีอยู่ในวงการอัญมณีมาพอสมควร  ผมได้คำตอบในที่สุด   ผมได้ยอมรับแล้วอย่างไม่กังขาว่า”บุษราคัมบางกะจะ”นั้นมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่จะหาพลอยจากแหล่งอื่นมาเทียบได้ยากอย่างบุษราคัมจากศรีลังกานั้นส่วนใหญ่มีสีซีดๆ   สีเหลืองที่มีลักษณะทื่อๆนิ่งๆไม่ระยิบระยับมีชีวิต(Lively&Dynamic)จึงทำให้ดูจืดชืดไร้มิติ   สาเหตุก็จากธาตุเหล็กในเนื้อพลอยที่มีอยู่ค่อนข้างต่ำนั่นเอง  อีกประการหนึ่งสีเหลืองหรือเหลืองอมส้มในพลอยศรีลังกาที่เราเห็นทั่วไปนั้นเกิดจากการฉายรังสี  (Irradiation)   สีที่ได้ไม่เสถียรหากโดนแสงแดดหรือความร้อนเป็นเวลานานสีจะซีดจางถอยกลับสู่สภาพเดิมในที่สุด

     เราขุดพบพลอยบุษราคัมในแหล่งเดียวกับที่เราพบพลอยแซฟไฟร์สีน้ำเงิน พลอยเขียวส่อง และพลอยสตาร์ต่างๆ ได้แก่ในพื้นที่บางกะจะ  เขาพลอยแหวน และเขาวัว แต่เราเรียกโดยรวมๆว่าพลอยในกลุ่มของพื้นที่บางกะจะ เพราะมีคุณสมบัติคล้ายๆกัน  ลักษณะพลอยเหล่านี้ล้วนเป็นประเภทแร่ Corundum ที่อุดมไปด้วยธาตุเหล็กเจือปนอยู่ในองค์ประกอบทั้งสิ้น(Rich Iron Corundum)เพราะว่าเป็นพลอยที่กำเนิดในหินภูเขาไฟดั้งเดิม  พลอยสีเหลืองนั้นถูกขุดพบในสัดส่วนปริมาณที่น้อยกว่าพลอยสีน้ำเงิน พลอยสีเขียวและพลอยสตาร์   ตามที่ผมได้เกริ่นไว้แล้วในข้างต้นแล้วว่าในสีเขียวที่เราเห็นนั้นประกอบไปด้วยสีเหลืองและสีน้ำเงินอยู่ร่วมกัน  ธาตุที่เป็นตัวการให้สีในพลอยเขียวส่องและในบุษราคัมนั้นก็คือธาตุเหล็กตัวเดียวกัน (Fe)   พลอยจำพวกนี้หากฝังตัวอยู่ใต้พื้นพิภพสักวันหนึ่งขบวนการทางธรณีวิทยาอาจเปลี่ยนแปลงพลอยเขียวส่องให้เป็นพลอยบุษราคัมได้   ถ้าหากว่าบังเอิญเกิดปัจจัยที่เหมาะสมทางธรณีวิทยา  ซึ่งปัจจัยที่เหมาะสมนั้นก็คือความกดดันที่สูงและอุณหภูมิที่สูงจากใต้พื้นดินเป็นตัวกระทำหรือว่าเป็นตัวเร่ง  และนั่นอาจกินเวลานับล้านๆปีกว่าจะสมบูรณ์แบบ โดยเป็นขบวนการทางธรรมชาติล้วนๆ    ในพลอยสีเขียว (เขียวส่อง)ถ้าเราสามารถปราบสีน้ำเงินให้ลดลงได้สีเหลืองก็จะแสดงตัวเด่นชัดขึ้น  และนี่คือแนวคิดในการปรับคุณภาพด้วยความร้อน  ช่างผู้ชำนาญในเมืองจันท์จะรู้ว่าเขาจะใช้อุณหภูมิระดับไหน  กินระยะเวลาเท่าไร  ในสภาวะที่มีอากาศหรือไร้อากาศจะ ให้ผลลัพธ์เป็นอย่างไร   ซึ่งขบวนการปรับสภาพพลอยอย่างนี้ล้วนเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกิดจากการทดลองค้นคว้ามาเป็นเวลานาน  เป็นประสบการณ์ที่สะสมและพัฒนาจนได้สูตรลงตัว  ในพลอยเขียวส่องที่มีสีน้ำเงินปนอยู่เล็กน้อยเราสามารถนำมาปรับให้กลายเป็นพลอยสีเหลืองสดใสได้ด้วยกรรมวิธีทางภูมิปัญญา   ผลลัพธ์ที่ได้น่าพอใจ มีความคงทนถาวรไปตลอดกาล  ซึ่งความเสถียรคงทนนี้ไม่ต่างจากพลอยธรรมชาติทั่วไปและเป็นที่ยอมรับจากนานาชาติทั่วโลก (ขอแนะนำให้ท่านอ่านเพิ่มเติมในบทความเรื่อง”อัศจรรย์แห่งเปลวเพลิงกับอัญมณี”) ฉะนั้นอย่าไปตั้งข้อรังเกลียดพลอยที่ปรับคุณภาพด้วยการผ่านความร้อนเลยครับ

     ปัจจุบันบุษราคัมบางกะจะยังพอมีอยู่พอสมควร  แต่ว่าปริมาณที่พบเริ่มลดน้อยลงเมื่อเทียบกับในอดีต  เหมืองพลอยส่วนใหญ่ได้ปิดตัวลง ปัจจุบันเหลือเพียงไม่กี่แห่งจนน่าใจหาย  ท่านที่ชื่นชอบสะสมอัญมณีและต้องการเก็บบุษราคัมบางกะจะเอาไว้  ท่านก็อย่ามัวแต่ลังเลอยู่เลยครับ  รีบเก็บสะสมไว้ก่อนที่นิยามคำว่า “บุษราคัมบางกะจะ” อัญมณีสีเหลืองที่สวยที่สุดในโลกจะเหลือเพียงแค่เพียงชื่อ หรือว่ากลายเป็นเพียงตำนานไว้ให้จดจำเท่านั้น

                                                                                                                                  "วัฒน์" หมอพลอย