"Star Sapphire" ดวงดาวบนพื้นพิภพ

“Star Sapphire” ดวงดาวบนพื้นพิภพ

     ในค่ำคืนที่ท้องฟ้าโปร่งมองเห็นหมู่ดาวส่องแสงระยิบระยับอยู่บนฟากฟ้า  เคยบ้างไหมที่เราใฝ่ฝันที่จะไปเก็บดวงดาวเหล่านั้นมาครอบครอง  อัญมณีที่หลากหลายบนพื้นพิภพนั้นก็คือดวงดาวที่เราจับต้องได้ สัมผัสได้ และครอบครองได้อย่างเป็นรูปธรรมไม่เกินไปจากจิตนาการของเรา   ท่ามกลางอัญมณีที่หลายหลากบนพื้นพิภพนี้  มีอัญมณีอยู่จำพวกหนึ่งที่สะท้อนแสงเปล่งประกายเป็นรูปดวงดาวหกแฉกมาอย่างยาวนานนับย้อนหลังไปในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ  อัญมณีดังกล่าวนี้คนไทยเราเรียกว่า“ พลอยสาแหรก” หรือรู้จักกันในอีกชื่อว่า “พลอยสตาร์”   ปรากฏการณ์ที่สะท้อนแสงเป็นหกแฉกเลียนแบบดวงดาวอย่างน่าอัศจรรย์นี้ทางวิชาการเราเรียกกันว่าปรากฏการณ์  “ Asterism”  ปรากฏการณ์ลักษณะนี้สามารถเกิดขึ้นกับพลอยหลายประเภท   แต่ที่มีชื่อเสียงและเป็นที่นิยมกันอย่างมากในด้านความสวยงามก็คือพลอยสตาร์เนื้อแข็งตระกูล Corundum   จัดอยู่ในจำพวกเดียวกับกับทับทิม แซฟไฟร์ บุษราคัม เขียวส่อง  มีความแข็งที่ระดับ 9 Moh scale  (ระดับรองจากเพชร) และมีสีสันหลากหลาย   เราเรียกชื่อพลอยเหล่านี้ตามสีของมัน  เช่น Blue Star, Black  Star, Golden Star, Purple Star   ยกเว้นเฉพาะชนิดสีแดงเท่านั้นที่เราเรียกว่าStar Ruby

     พลอยสตาร์แซฟไฟร์เป็นพลอยเจียรนัยเป็นทรงหลังเบี้ย (Cabochon) เมื่อมีแสงมากระทบผิวสะท้อนแสงเป็นรูปดาวหกแฉก  (6-ray star)  หรือ สาแหรกหกขา  ปรากฏการณ์น่าอัศจรรย์นี้เกิดจากสภาพภายในพลอย (Inclusion)ที่มีเส้นไหมของแร่ Rutileปรากฏอยู่จำนวนมาก  เส้นไหมเหล่านี้ตัดไขว้กันไปมาใน 6 ทิศทาง และทำมุมต่อกันที่60องศา  และอยู่บนระนาบตั้งฉากกับแกนผลึก  เส้นไหมเล็กๆที่ถักทอโดยธรรมชาติอยู่ภายในผลึกพลอยเหล่านี้คือตัวสะท้อนแสง  เมื่อมีแสงมากระทบที่พลอยก็จะเห็นเป็นรูปดาวหกแฉก

     ส่วนตัวผมเองรักพลอยสตาร์นี้มากเป็นพิเศษ  ตั้งแต่มีโอกาสสะสมอัญมณีผมก็เก็บสะสมพลอยชนิดนี้เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน  ถ้าเรานำพลอยสตาร์สักหนึ่งร้อยเม็ดที่มีขนาดเท่ากันมาวางเรียง  เราจะเห็นพลอยแต่ละเม็ดนั้นมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน  แต่ละเม็ดจะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวไม่ซ้ำกันเลย  ไม่เหมือนกับเพชรหรือพลอยที่มีความโปร่งใสทั่วๆไปที่หากเป็นเฉดสีเดียวกัน  รูปร่างเดียวกัน  ความสะอาดเสมอกัน ขนาดเท่ากัน  เราจะแยกแต่ละเม็ดจากกันไม่ออก  พลอยสตาร์นี้ทำให้ผมนึกความเป็นปัจเจกบุคคล  ที่แต่ละท่านก็มีบุคลิก หรือว่าอัตลักษณ์ที่แตกต่างกันไป (ไม่มีใครเลียนแบบใคร)   นั่นคือเสน่ย์อย่างหนึ่งของพลอยชนิดนี้มีผมไม่อาจปฏิเสธได้เลย

     ด้วยในการค้าเพชรพลอยเขาค้าขายกันตามหน่วยน้ำหนัก  ในการเจียรนัยจึงมักคำนึงถึงการเก็บรักษาน้ำหนักหรือว่าเนื้อพลอยไว้ให้มากที่สุด (Yield)  คนเจียรนัยพลอยสตาร์จึงมักไม่ค่อยให้ความสำคัญกับสัดส่วนรูปทรง  ไม่นิยมขัดแต่งส่วนใต้ท้องพลอย  และไม่ขัดให้ขึ้นเงา  คือปล่อยให้ท้องพลอยมีลักษณะผิวด้านๆอยู่อย่างนั้น  หรือแม้แต่ปล่อยให้เป็นสภาพผิวพลอยดิบขรุขระแบบก้อนหินก้อนกรวด  และโดยมากใต้ท้องพลอยสตาร์จะเป็นในลักษณะนี้  และนั่นถือว่าเป็นความปรกติอย่างหนึ่ง  พลอยสตาร์จึงเป็นอัญมณีที่มีสภาพใกล้เคียงพลอยดิบมากที่สุด  และด้วยประเด็นนี้เองทำให้เราแยกแยะพลอยสตาร์แท้ออกจากพลอยสังเคราะห์หรือพลอยทำเลียนแบบได้อย่างง่ายๆ    พลอยสังเคราะห์หรือเลียนแบบมักจะเจียรนัยขัดเงาใต้ท้องพลอย  เพราะไม่ต้องระวังกับการรักษาน้ำหนัก  จึงทำให้พลอยสังเคราะห์และพลอยเลียนแบบมักเจียรนัยเก็บงานอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อยหมดจด  แถมรูปร่างยังได้สัดส่วนลงตัวแบบอุดมคติ (Ideal)     ถ้าหากเป็นพลอยธรรมชาติแล้วช่างมักเจียรนัยใกล้เคียงรูปร่างก้อนพลอยดิบดั้งเดิม  บางครั้งก็ออกเบี้ยวๆไม่สมบูรณ์แบบนัก  ท่านก็ลองจำเทคนิควิธีข้อนี้เอาไว้ใช้นะครับ  อีกประการหนึ่งคือพลอยสตาร์เป็นพลอยที่จะไม่นำไปเผา เพราะอุณหภูมิที่สุงทำให้เส้นไหม Rutileสลายตัวหายไป  นั่นหมายถึงทำให้สาแหรกหรือสตาร์หายไปด้วย  พลอยสตาร์ทั้งหมดจึงเป็นพลอยดิบ (Unheated Stones)

     ในประเทศไทยเราพบพลอยสตาร์แซฟไฟร์จำนวนมากในจังหวัดจันทบุรี  โดยเฉพาะเขตบางกะจะ  เขาวัว  เขาพลอยแหวน  มีทั้ง Blue Star Sapphire  และ Black Star  Sapphire โดยเฉพาะ Black Star Sapphireจะขุดพบเป็นสัดส่วนมากที่สุด  และเรายังส่งออกพลอยชนิดนี้ไปต่างประเทศมากที่สุด  เป็นที่นิยมกันมากในต่างประเทศ  มักนำไปทำหัวแหวน  ปุ่มเน็คไท  ที่กลัดกระดุม  เหมาะกับการออกแบบเครื่องประดับต่างๆสำหรับสุภาพบุรุษ   ลักษณะของ Black star Sapphire คือพลอยที่มีพื้นหลังเป็นสีเทาดำและสะท้อนแสงเป็นรูปดาวหกแฉกสีขาว   ที่พิเศษออกไปอีกก็คือที่บ้านบางกะจะมีการพบพลอยสตาร์ที่สะท้อนแสงเปล่งประกายเป็นรูปดาวสีเหลืองทอง หรือ สีทองดูสวยงามโดดเด่นมาก   เราเรียกพลอยสตาร์ชนิดนี้ว่า “ Golden Star Sapphire”  คนไทยเรียก”สตาร์บุษราคัม”หรือ “สตาร์ทอง”    พลอยนี้พบปะปนอยู่กับสตาร์ดำ และสตาร์สีน้ำเงิน  แต่พบในสัดส่วนที่น้อยมาก  นานครั้งจึงพบพลอยชนิดนี้  จึงจัดเข้ากลุ่มพลอยหายาก(Rare Gem)   พลอยสตาร์สีทองนี้ชาวญี่ปุ่นและชาวอินโดนีเซียนิยมชมชอบกันมาก   ถือกันว่าเป็นพลอยแห่งโชคลาภและยินดีรับซื้อในราคาสูง

     หลักการคัดเลือกพลอยสตาร์ที่มีลักษณะที่ดีคือ  ขาสตาร์ควรมีครบจำนวนหกขา (6-ray Star)  และไม่ควรมีขาแซมเพิ่มขึ้นมา (บางครั้งเราอาจพบสตาร์แบบ 12ขาก็มี)  ขาสตาร์ต้องคมชัดและได้สัดส่วนทำมุมต่อกันที่ 60องศา   ตัวสตาร์ต้องตั้งอยู่ตรงกลางเม็ดพลอยพอดี (well-centered)ไม่เอียงไปในทิศทางใดทิศทางหนึ่ง   การตรวจดูขาสตาร์เราต้องใช้ดวงไฟเพียงดวงเดียว  ถ้ามีไฟมากกว่าหนึ่งดวงอาจจะทำการเห็นขาสตาร์นั้นสับสนหรือคลาดเคลื่อนจากความเป็นจริงได้   การดูพลอยสตาร์สีทองหรือสตาร์บุษราคัมนั้นแนะนำให้ตรวจดูใต้หลอดไฟแสงขาวเท่านั้น  (แสง Daylight)   ห้ามใช้หลอดไฟทังสเตน (Incandescent light)เป็นอันขาด  เพราะมันจะทำให้การเห็นสีผิดเพี้ยนไปจากความเป็นจริง  เพราะว่าหลอดไฟทังสเตนนั้นให้แสงเป็นสีเหลือง ( Yellow light)    ถ้าเป็นวันมีแดดผมแนะให้ดูกับแสงอาทิตย์เสียเลยครับ  แสงธรรมชาติเราจะเห็นสีที่แท้ไม่หลอกตา  ถ้าเป็นไปได้เราควรมีพลอย Black Star Sapphireมาวางประกบเทียบเคียงข้างกับGolden Star  Sapphire  เพื่อที่เราจะได้เห็นความแตกต่าง  เป็นอีกเทคนิควิธีในการดูก่อนการตัดสินใจ   ขอให้พยายามใส่ใจศึกษารายละเอียดเล็กๆน้อยๆเหล่านี้กันหน่อยนะครับเวลาเราซื้อพลอย  เงินที่เราจ่ายไปเราก็ควรได้สิ่งที่คุ้มค่ากับเม็ดเงินนั้น   เพราะอัญมณีมีค่าเหล่านี้ก็ไม่ใช่สิ่งของที่เราจะเที่ยวซื้อหากันได้ทุกวัน

     ย่างเข้าเดือนมิถุนายนแล้วครับ  อากาศเปลี่ยนแปลงฝนฟ้าเริ่มตกชุกขึ้น  เราเข้าสู่ฤดูฝนอย่างเต็มตัว  ขอให้ทุกท่านดูแลสุขภาพกันด้วยครับ  ไว้ผมมีบทความดีๆเกี่ยวกับอัญมณีมานำเสนออีก  หากต้องการอ่านบทความย้อนหลังก็สามารถเข้าไปดูได้ที่หน้าบทความของ www.jwlab-gem.com  ( คอลัมน์คลีนิคอัญมณี)  แล้วคอยติดตามอ่านคราวต่อไปนะครับ (17 มิถุนายน 2016)

                                                                                                                                 ศิริวัฒน์  เจียมอนุสรณ์  (FGA)