"ปัทมราช"ที่1แห่งอัญมณี

"ปัทมราช”  ที่ 1  แห่งอัญมณี

สาระน่ารู้ของ "มณีปัทมราช" ที่ได้รับยกย่องว่ามีค่าสุงที่สุด

     สีแดง เป็นสีตัวแทนความปรารถนา ความรัก ความรื่นเริงมีชีวิตชีวา ความมั่งคั่ง ตลอดจนสื่อถึงการเฉลิมฉลอง  เป็นสีโทนร้อนที่สะดุดตามากที่สุด  สีแดงของพลอยทับทิมก็เช่นกัน  หากพบทับทิมอยู่ท่ามกลางอัญมณีอื่นๆ   ทับทิมก็เป็นพลอยที่โดดเด่นมองเห็นแต่ไกล  ชาวฮินดูยกย่องให้อัญมณีชนิดนี้อยู่ในอันดับที่หนึ่งเหนือกว่าอัญมณีทั้งปวง  และได้ขนานนามว่า  “พลอยปัทมราช”  หมายถึงราชาอันดับหนึ่งแห่งอัญมณี   เมื่อทับทิมอยู่บนตัวเรือนเครื่องประดับโบราณ อย่างเช่นแหวนนพเก้า  ก็ถูกวางอยู่ตรงตำแหน่งกลางเพื่อเป็นประธานห้อมล้อมด้วยอัญมณีชนิดอื่น

     ทับทิมเป็นพลอยเนื้อแข็ง  ประเภทแร่ Corundum (Al₂O₃)ที่มีความแข็งอันดับที่สองรองจากเพชร  ความแข็งจัดอยู่ที่ระดับ 9 ตามโมห์สเกล  พลอยในกลุ่ม Corundum มีหลากสีหลากชนิด  เช่น  พลอยไพลิน  บุษราคัม  เขียวส่อง  พัดพาราชา และพลอยสาแหรก (Star sapphire)เป็นต้น มีความถ่วงจำเพาะเท่ากับ 4  ทับทิมได้สีแดงจากธาตุผ่านคือธาตุโครเมี่ยม (Cr) มาแทรกตัวอยู่ในผลึกCorundum   นอกจากธาตุนี้จะให้สีแดงในทับทิมแล้วก็ยังเป็นสาเหตุที่ทำให้มีตำหนิเจือปนในผลึกและรอยแตกร้าวเกิดอยู่ตามธรรมชาติค่อนข้างมากเมื่อเทียบกับพลอยสีอื่นๆในตระกูลเดียวกัน   ยกตัวอย่างเช่น เราจะหาพลอยไพลิน หรือว่าบุษราคัมที่ใสสะอาดได้ง่ายกว่าทับทิม   ผลึกทับทิมที่ใสสะอาดพอที่จะนำมาเจียรนัยเหลี่ยม (Faceted ruby)นั้นหายาก  มักมีขนาดต่ำกว่าการัตเป็นส่วนใหญ่   โดยมากเป็นขนาดเล็กๆที่เรียกกันว่า Milee size (พลอยร่วงขนาดเล็ก)  ประมาณ 0.20-0.50 การัตเท่านั้น   เราลองนึกภาพเมล็ดทับทิม(ผลไม้)ที่เราแกะแล้วนำมาเรียงไว้บนจาน  นั้นคือภาพใกล้เคียงกับขนาดตามธรรมชาติของพลอยชนิดนี้  ก้อนผลึกพลอยดิบสีสวยและใสสะอาดขนาดเกินหนึ่งการัตหาได้ยากกว่าขนาดเล็ก   ฉะนั้นทับทิมขนาด 3 การัตขึ้นไปที่สีสวยและสะอาดพูดได้ว่าหายากแบบสุดๆเลย ด้วยเหตุนี้ราคาทับทิมขนาดใหญ่จึงสุงมากเมื่อเทียบกับไพลิน(Blue sapphire) ในขนาดที่เท่าๆกัน    ก้อนพลอยดิบที่มีตำหนิและรอยแตกร้าวมากจนไม่สามารถเจียรนัยเหลี่ยมได้ก็มักถูกนำไปเจียรนัยแบบหลังเบี้ย (Cabochon) หรือว่านำไปแกะสลัก  ดังนั้นพลอยหลังเบี้ยจึงพบหาได้ง่าย  โดยสัดส่วนมีปริมาณมากกว่าและมีขนาดใหญ่กว่าทับทิมเจียรนัยเหลี่ยม

     ปัจจุบันทับทิมเจียรนัยเหลี่ยมคุณภาพดีมีสีสวยและขนาดใหญ่หายากมาก  ประกอบกับความต้องการทับทิมในตลาดอัญมณีอยู่ในระดับสูง  ด้วยเหตุนี้ทับทิมคุณภาพดีและมีขนาดใหญ่จึงเป็นอัญมณีประเภทพลอยชนิดเดียวที่มีราคาสุงกว่าเพชรเมื่อเทียบหน่วยน้ำหนักต่อน้ำหนัก ผมขอยกตัวอย่างการประมูลอัญมณีของสถาบัน Sotheby ที่เจนีวาในปีค.ศ.2014 ทับทิมสีเลือดนก สะอาดไร้ตำหนิ และไม่ผ่านการปรับคุณภาพด้วยกรรมวิธีใดๆ  ขนาดน้ำหนัก 8.62 การัตถูกประมูลไปในราคาสูงถึง US$ 8,600,410  (ราคาต่อการัต US$997,727)  จากสถิติราคาทับทิมในตลาดโลกสุงขึ้นอย่างต่อเนื่องในหลายปีที่ผ่านมา   เรามักจะใช้การประมูลเป็นตัวบ่งชี้ถึงความนิยมในอัญมณีนั้นๆ  

                                                                                                                  Credit: Lindie Lapin

     ด้วยเหตุปัจจัยที่ราคาสุงขึ้นตามอุปทานของตลาดการค้าพลอย  และประกอบกับพลอยดิบคุณภาพดีจากเหมืองหายากขึ้นเรื่อยๆ   ส่งผลให้พลอยทับทิมเป็นอัญมณีสีแดงที่มีการทำเลียนแบบ (Immitation) มากที่สุด ตลอดจนมีการนำพลอยดิบคุณภาพต่ำมาปรับปรุงโดยกรรมวิธีต่างๆ  เช่นการการย้อมสี  (Dying)  การเคลือบสี (Diffusion)    การเชี่อมประสานรอยแตกร้าวในทับทิมด้วยแก้วที่ค่าดัชนีหักเหแสงสุง อย่างเช่นแก้วตะกั่ว (Lead glass filling)  และการทำพลอยประกบ  จนถึงขั้นการสังเคราะห์ขึ้นในห้องแลบ (Synthetic)  ซึ่งกรรมวิธีเหล่านี้ทำให้ผู้บริโภคมีตัวเลือกมากขึ้นในทางด้านราคา

     แหล่งทับทิมสำคัญในโลกได้แก่  ประเทศพม่า  ประเทศไทย  ศรีลังกา  และปัจจุบันก็มีทับทิมจากหลายประเทศในทวีปอาฟริกา  เช่นมาดากัสการ์  โมแซมบิก  แทนซาเนีย เป็นต้น   เป็นความน่าภูมิใจที่ทับทิมจากประเทศไทยหรือที่เราเรียกว่า”ทับทิมสยาม”ของเราได้สร้างชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับระดับโลก  มีเอกลักษณ์คือเป็นพลอยทับทิมที่สะอาดมีความใสกว่าแหล่งอื่นๆคือมีตำหนิมลทินและรอยแตกร้าวน้อย การกระจายสีสม่ำเสมอทั่วทั้งเม็ด  และที่โดดเด่นคือผิวที่วาวสะท้อนแสงได้มากกว่าทับทิมจากแหล่งทั่วไป  ทำให้เมื่อเจียรนัยเหลี่ยมก็จะส่องประกายเจิดจ้าได้เหนือกว่าทับทิมจากแหล่งอื่นๆ   ในสายตาผมทับทิมสยามเป็นทับทิมที่สวยที่สุด  ที่พูดเช่นนี้ไม่ใช่ชาตินิยมครับ   เพราะมันมีเหตุผลด้านคุณสมบัติที่พิสูจน์ได้รองรับอยู่

     เมื่อปี ค.ศ. 1981-1985 ประเทศไทยส่งออกทับทิมปริมาณมากถึง  75 เปอร์เซนต์ของทับทิมในตลาดโลก  อาจกล่าวได้ว่าทับทิมสยาม จากบ่อไร่  จังหวัดตราดสามารถเป็นข้อบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ได้เลย   ทับทิมสยามได้สร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทยมาโดยตลอด   แต่ก็เป็นที่น่าเสียดายว่าทับทิมเนื้อดีสีสวยส่วนใหญ่ถูกส่งออกไปต่างประเทศ และไปตกอยู่ในความครอบครองของชาวต่างชาติ   ในขณะที่คนไทยที่มีกำลังซื้อในยุคสมัยนั้น กลับไม่ค่อยให้ความสนใจที่จะสะสมอัญมณีประเภทพลอยสักเท่าไร  คนไทยจำนวนมากสนใจเพชรและทองมากกว่า   หลายท่านที่ผมรู้จักและสนิทสนมบอกผมว่าเห็นราคาทับทิมแล้วขอซื้อเพชรดีกว่า  เพราะเพชรมีค่ามากกว่าพลอย   ที่กล่าวเช่นนี้เพราะยังขาดความรู้พื้นฐานทางอัญมณี

     นับตั้งแต่พลอยดิบในจังหวัดตราดหายากขึ้น  และไม่พบสายแร่ใหม่อีกเลย  เหมืองทับทิมจังหวัดตราดก็ต้องปิดตัวไปหมดในที่สุด  เหลือไว้เพียงตำนานความทรงจำแห่งอดีตที่ไม่หวนกลับคีน   ผมนำมากล่าวถึงอีกครั้งเพื่อว่าอย่างน้อยจะได้มีส่วนกระตุ้นให้คนไทยได้หวนระลึก  และหันมาเห็นความสนใจของพลอยไทยอันเป็นทรัพยกรของแผ่นดินที่กาลครั้งหนึ่งเคยสร้างชื่อเสียงไปทั่วโลกและนำความมั่งคั่งให้กับประเทศเรา   สมกับฉายา “พลอยปัทมราช”  ซึ่งหมายถึงสุดยอดราชาแห่งอัญมณี   ผมหวังว่าคนไทยจะหันมาให้ความสนใจอัญมณีประเภทพลอยต่างๆในบ้านเรามากขึ้นนะครับ   ในโอกาสต่อไปผมอาจจะเขียนถึงเรื่องทับทิมจากแหล่งต่างๆ  มานำเสนอ  รวมถึงพลอยประเภทอื่นอีกด้วย   ขอขอบคุณที่ติดตามอ่านบทความของเราครับ

                                                                                                                                  "วัฒน์" หมอพลอย