การปรับคุณภาพพลอยด้วยความร้อน ตอนที่ 1

(ข)เผาธรรมดา/แบบสามัญ(Common Heat Treatment)

พลอยเผาธรรมดาใช้สำหรับพลอยทั่วไปเพื่อปรับตำแหน่งของสี  เร่งพัฒนาการของสี  และปรับพลอยให้ใสสะอาดด้วยหลักการใช้ความร้อนเพียงอย่างเดียวเท่านั้น เพียงแต่ต่างกันตรงอุณหภูมิที่เลือกใช้ ในภาวะมีออกซิเจนหรือปลอดออกซิเจน  กรรมวิธีเพิ่มลดอุณหภูมิ รวมถึงระยะเวลาสิ่งเหล่านี้ล้วนกำหนดให้ได้ผลแตกต่างกันไป

1.การเผาปรับตำแหน่งสี: เผาเพื่อปรับตำแหน่งสี  (ช่างทำพลอยเรียกว่าการ”อบพลอย”) ด้วยอุณหภูมิต่ำ(Low Temperature Heating ) ให้ได้ตามต้องการดังต่อไปนี้

  1.1 ลดสีน้ำเงิน: ใช้สำหรับปรับลดหรือกำจัดสีน้ำเงินในแซฟไฟร์ที่มีสีน้ำเงินเข้มให้สีอ่อนลง ลดทอนสีน้ำเงินในทับทิมสีอมม่วง ลดทอนสีน้ำเงินในบุษราคัมสีเหลืองอมเขียว  ทำให้พลอยนั้นๆได้ตำแหน่งสีตรงตามต้องการ

หลักการ: เผาพลอยที่อุณหภูมิ 800^o-1200^oc ในภาวะมีออกซิเจน

1.2ลดสีน้ำตาล:ใช้สำหรับกำจัดสีน้ำตาลในทับทิมไทย  เพื่อให้พลอยมีสีแดงสด

หลักการ: เผาพลอยที่อุณหภูมิ 800^o-1900^ocในภาวะมีออกซิเจน

2.การเผาเร่งพัฒนาการของสี:ใช้สำหรับทำให้พลอยไร้สีหรือพลอยสีอ่อนที่มีเชื้อสีอยู่แล้วตามธรรมชาติให้สามารถแสดงสีออกมาอย่างเต็มที่ด้วยอุณหภูมิสูง

2.1  การเผาพลอยกิวดา(คอรันดัมที่ไม่มีสี)จากศรีลังกา จากพลอยที่ไร้สีหรือมีสีอ่อนให้แสดงสีน้ำเงินออกมาอย่างชัดเจน  และเผาพลอยบุษราคัมสีเหลืองอ่อนจากศรีลังกาให้มีสีเหลืองเข้ม

หลักการ: เผาพลอยที่อุณหภูมิ1600^o-1900^o,cในภาวะไร้ออกซิเจน

2.2เผาพลอยขาวไร้สี บุษราคัมสีเหลืองจางจากประเทศศรีลังกาให้มีสีเหลืองและเหลืองเข้ม และจากพลอยสีชมพูให้ได้สีส้ม

หลักการ:เผาพลอยที่ 1600^o-1900^oc ในภาวะมีออกซิเจน

3.การเผาปรับความใส:สำหรับพลอยเนื้อขุ่นที่มีสาเหตุจากการปรากฏของเส้นใยแร่รูไทล์  (เส้นไหม เส้นเข็ม) จำนวนมากในเนื้อพลอย  เราสามารถทำเส้นใยแร่รูไทล์สลายไปด้วยความร้อนอุณหภูมิสูง

หลักการ:เผาพลอยที่อุณหภูมิสูง 1000-1900^oc แล้วทำให้เย็นลงตัวอย่างรวดเร็วเพื่อยับยั้งมิให้เส้นใยแร่รูไทล์ก่อตัวขึ้นมาใหม่ พลอยจะใสขึ้น  กรรมวิธีนี้มักใช้กับพลอยจากศรีลังกาหรือพม่า

(ค)เผาอ๊อกซ์/เผาเก่า(Oxy Heating/Welded Heating)

คือการเผาพลอยคอรันดัมที่มีรอยร้าวตื้นๆที่บริเวณผิว  เพื่อควบคุมมิให้รอยร้าวขยายตัวเมื่อโดนความร้อน  จึงมีการเติมสาร Flux ใส่ในเบ้าพลอย และยังช่วยให้รอยร้าวเหล่านั้นปิดลงถาวรโดยใช้อุณหภูมิ 1200^oc

หลักการ:  นำพลอยใส่เบ้าแล้วเติมผงฟลักซ์ลงในเบ้า นำไปเผาปรับสีปรับความใสสะอาดตามหลักการเผาพลอยปรกติธรรมดา  “ฟลักซ์”หรือที่เรารู้จักในชื่อ “น้ำประสานทอง” เป็นตัวนำความร้อนที่ดีมากช่วยประหยัดเวลาในการเพิ่มอุณหภูมิให้กับตัวเบ้า  และเนื่องจากตัวมันเองมีสุดหลอมเหลวที่ต่ำเมื่อมันแทรกเข้าในรอยร้าวจะทำให้เนื้อพลอยที่มันสัมผัสหลอมประสานตัวกัน  สารนี้ถ้าไม่ตกค้างเราจะไม่เห็นร่องรอยอะไรเลย  แต่ถ้าทำอย่างไม่ประณีตจะเห็นคราบฟลักซ์ขังอยู่ในเนื้อพลอยตัดกับสีพื้นหลังคราบในลักษณะนี้เราเรียก “ลายไทย”  พลอยที่ประสานรอยร้าวมีความทนทานดีและเป็นที่ยอมรับมาอย่างช้านานจากนาๆประเทศ

เนื่องจากเป็นครั้งแรกที่มีการใช้สารเคมี(ช่างทำพลอยเรียกว่าน้ำยา)  เข้ามาช่วยในขบวนการเผาพลอย เลยเรียกว่าสูตรแรกหรือสูตรเก่า  อันเป็นที่มาของคำ “เผาเก่า”    เพื่อให้แตกต่างไปจากเทคนิคใหม่ล่าสุดที่มีการใช้วัสดุประเภทแก้วผสมตะกั่วและอาจผสมสีเข้าในการอุดรอยแตก ร่องลึก เพื่อเคลือบพลอยเนื้อพรุนให้ดูใส  เป็นเทคนิคที่ใช้เฉพาะกับพลอยคุณภาพต่ำจากแอฟริกา   ซึ่งเทคนิคที่ใช้แก้วเคลือบพลอยคุณภาพต่ำนี้เราเรียกกันว่า “เผาใหม่”

“เผาเก่า” และ”เผาใหม่”  ศัพท์ทั้งสองมีความสำคัญนะครับ  ห้ามสับสนปนเปกันเด็ดขาดเพราะแต่ละเทคนิคนั้นแตกต่างกันและมีผลต่อราคาพลอย

(ง)กรรมวิธี”เผาใหม่”/เผาเคลือบแก้วตะกั่ว/เผา Ph

(Fracture filling with lead glass)

เป็นการปรับคุณภาพที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิงจากการเผาพลอยแบบปรกติ   ให้สังเกตว่าคำศัพท์สากลไม่มีคำว่า “heating “ อยู่เลย  เทคนิคนี้แท้จริงแล้วมิใช่การเผาพลอย  หากเป็นเพียงวิธีการหลอมแก้วเพื่อให้แทรกเข้าสู่ร่องแตกในพลอยเท่านั้น  ความร้อนมิได้มีผลต่อระดับโมเลกุล หรืออะตอมของพลอยที่ก่อให้เกิดพัฒนาการของสีแต่อย่างใด  การเปลี่ยนแปลงใดๆไม่เกิดขึ้นกับตัวพลอยเลย   สิ่งที่ได้คือปรับปรุงความใสเท่านั้น  ความใสนั้นเกิดจากการแทรกตัวของเนื้อแก้วเข้าไปในรอยร้าว ร่องแตกภายในพลอยจึงทำให้ความขุ่นหายไป เนื้อพลอยจึงดูใสชึ้นมา

กรรมวิธีประกอบด้วยสองขั้นตอนดังนี้

การเตรียมพลอย:ทำการล้างพลอย  แล้วนำพลอยไปแช่ในน้ำกรด(ซัลฟลูลิกเข้มข้น)  เพื่อขจัดเศษดิน คราบสิ่งสกปรกที่ตกค้างอยู่ตามร่องแตก ให้หลุดออกไป

(ภาพพลอยกัดด้วยกรด)

การเคลือบและอุดด้วยแก้ว:นำพลอยที่กัดด้วยกรดมาแล้วมาใส่เบ้า และเติมแก้วชนิดที่มีดัชนีหักแสงสูง (ผสมสารตะกั่ว) ลงไปในเบ้า นำเข้าเตาผาที่อุณหภูมิ 800^Oc  เป็นเวลา3 -4 ชั่งโมง แล้วนำพลอยออกจากเตาขณะยังร้อนอยู่มาเทใส่ถาด แล้วรีบเกลื่ยเม็ดพลอยให้กระจายแยกออกจากกันก่อนที่พลอยและวัสดุแก้วนั้นจะเย็นตัวลง  เพื่อป้องกันมิให้เม็ดพลอยเกาะติดกันเป็นก้อน  หลังจากผึ่งให้พลอยเย็นตัวแล้ว ก็นำไปเจียรนัยได้

  การตรวจเช็คอย่างคร่าวๆด้วยตนเอง  คือให้เล็งดูที่ผิวพลอยที่สะท้อนกับแสงไฟจะสังเกตเห็นผิวพลอยในบริเวณต่างๆมีความมันวาวไม่เหมือนกัน   คือบางส่วนวาวมากแบบพลอยปรกติแต่บางส่วนกลับดูด้านๆ   คือมีผิววาวสลับกับด้าน  หรือมองโดยรวมๆที่ผิวพลอยมันละม้ายกับมีรอยแปรงทาสี  บางที่ดูคล้ายกับเส้นลากไขว้ไปมาแบบตาข่าย  นั่นเกิดจากการขัดเงาที่ไม่สมบูรณ์ของวัสดุสองชนิดที่มีความหนาแน่นไม่เท่ากัน เมื่อมองลึกเข้าไปในพลอยเรายังจะเห็นฟองอากาศ (อาจใช้แว่นขยายช่วย)   หากไม่แน่ใจก็ให้ส่งไปตรวจที่ห้องแล็บเสียเลยการตรวจในห้องปฏิบัติการอัญมณีเขาใช้กล้องจุลทรรศน์ตรวจ จะเห็นเนื้อแก้วแยกตัวแตกต่างจากเนื้อพลอย และอาจพบเนื้อแก้วในปริมาณที่พอๆกับเนื้อพลอยเลยทีเดียว

พลอยเผาใหม่นั้นมีการนำวัตถุแปลกปลอมใส่ข้าสู่ตัวพลอยในปริมาณสูง  ห้องปฏิบัติการตรวจอัญมณีที่ได้มาตรฐานนั้น จะไม่ยินยอมออกใบรับรองความเป็นพลอยธรรมชาติให้กับพลอยที่ผ่านการปรับคุณภาพด้วยกรรมวิธีนี้

      พลอยเผาใหม่นั้นให้พลอยที่ไม่เป็นธรรมชาติ  จึงไม่แทบมีคุณสมบัติความคงทนของพลอยตามธรรมชาติหลงเหลือ  ไม่มีความแข็งแรงบึกบึนต่อการใช้งาน  ไม่สามารถรับแรงกระแทกใดๆ  และไม่ทนทานต่อความร้อน  ไม่ทนต่อสารละลายกรด-เบส  โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรดกัดแก้ว   การใช้งานจึงต้องมีความระมัดระวังมากเป็นพิเศษ  แต่ข้อดีก็คือเป็นพลอยที่มีความสวยงามในราคาที่จับต้องได้

จ.เผาเคลือบสี (Diffusion Heating)

1.การเคลือบให้เกิดสี ส…………………

2.การเคลือบให้มีสตาร์…………….